سرطان کبد – انواع، علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان آن

سرطان کبد چیست؟

سرطان کبد به سرطانی گفته می شود که در کبد بروز پیدا می کند.

کبد، بزرگ ترین اندام تاثیرگذار بر غدد بدن است و کار های مهمی برای حفظ بدن از مواد سمی و مضر انجام می دهد.

این اندام در ربع فوقانی سمت راست شکم، درست زیر دنده ها قرار دارد.

کبد مسئول تولید صفرا می باشد.

این ماده به بدن در هضم چربی ها، ویتامین ها و سایر مواد مغذی کمک می کند.

همچنین، این ارگان حیاتی، داروها و سموم را تجزیه می کند، مواد مغذی مانند گلوکز را ذخیره کرده و در مواقعی که شما چیزی نمی خورید، بدن را تغذیه و انرژی لازم را فراهم می کند.

با بروز سرطان در کبد، سلول ها از بین رفته و در توانایی و عملکرد طبیعی آن اختلال ایجاد می شود.

سرطان کبد به ۲ دسته اولیه و ثانویه طبقه بندی شده و سرطان اولیه، در سلول های کبد آغاز می شود.

سرطان ثانویه زمانی رخ می دهد که سلول های سرطانی، از اندام های دیگر به کبد سرایت می کنند.

بر خلاف سلول های دیگر، سلول های سرطانی می توانند از مبدا خود جدا شوند و از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به مناطق دیگر بدن بروند.

سرانجام، در اندام دیگر بدن جمع شده و همان جا شروع به رشد کنند.

کبد خون مصرفی خود را از دو رگ دریافت می‌کند. بیش‌ترین خون کبد از سیاهرگ باب کبدی (Hepatic Portal Vein) و بقیه خون از سرخرگ کبدی (Hepatic Artery) وارد می شوند.

سرطان کبد یک بیماری خاموش و خطرناک است که در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد.

اولین علائم سرطان کبد معمولا با گسترش بیماری ظاهر می‌شوند اما علائمی مبهم و عمومی مانند خستگی، کم اشتهایی، حالت تهوع و … وجود دارد که در اکثر مواقع فرد به آن ها توجهی نمی‌کند و وقتی متوجه‌ بیماری اش می‌شود که دیگر نمی‌توان کار زیادی برای درمان انجام داد.

سرطان کبد عبارت است از وجود تومورهای کبدی بدخیم در داخل یا روی کبد.

هر سال در ایالات‌متحده حدود ۲۲ هزار مرد و ۹ هزار زن مبتلا به سرطان کبد شناسایی می‌شوند که از این تعداد، حدود ۱۷ هزار مورد آن در مردان و ۸ هزار مورد آن در زنان خطرناک است.

سرطان کبد ششمین سرطان از لحاظ شیوع در جهان است.

حقایقی در مورد سرطان کبد

• سرطان کبد، شانس زنده ماندن (نرخ بقا) پایینی دارد.
• عوامل خطر عمده عبارت‌اند از مصرف بیش از حد الکل، هپاتیت و دیابت.
• علائم عموما تا زمانی که سرطان پیشرفت کند، ظاهر نمی‌شوند.
• گزینه های درمانی برای سرطان کبد عبارت‌اند از جراحی و پیوند کبد.

سلول های سرطانی

سرطان از سلول‌‌ها که اجزاء اصلی تشکیل‌دهنده بافت هستند، شروع می‌شود. بافت‌‌ها، اندام بدن را تشکیل می‌ ‌‌دهند.

سلول‌‌های عادی رشد می‌کنند و تقسیم می‌‌شوند تا با توجه به نیاز بدن سلول‌‌های جدید را تولید کنند.

هنگامی‌که سلول های عادی پیر می‌شوند یا آسیب می‌‌بینند از بین می‌‌روند و سلول‌‌های جدید جای آنها را می‌‌گیرند.

گاهی، این روند به درستی، پیش نمی‌‌رود.

سلول‌‌های جدید هنگامی تشکیل می‌‌شوند که بدن به آنها نیاز ندارد و سلول‌‌هایی که پیر شده‌اند با وجود این‌که باید بمیرند، از بین نمی‌‌روند.

جمع شدن سلول‌‌های اضافی معمولاً باعث تشکیل توده‌‌ای از بافت می‌‌شود که به نام رشد بافتی غیرطبیعی، ندول یا تومور می‌شناسیم.

تومور‌‌های کبد گاهی خوش‌‌خیم (غیرسرطانی) و گاه بدخیم (سرطانی) هستند.

تومورهای خوش‌خیم به اندازه تومورهای بدخیم مضر نیستند.

تومورهای خوش‌خیم

• معمولاً تهدیدکننده حیات نیستند.
• می‌‌‌توان آنها را خارج کرد و معمولاً دوباره رشد نمی‌‌‌کنند.
• به بافت اطرافشان حمله نمی‌‌‌کنند.
• به بخش‌‌‌های دیگر بدن منتشر نمی‌‌‌شوند.

تومورهای بدخیم

• ممکن است تهدیدکننده حیات باشند.
• گاهی، می‌‌‌توان آنها را خارج کرد ولی امکان رشد دوباره آنها وجود دارد.
• معمولاً به بافت‌‌‌ها و اندام‌‌‌های مجاور خود (نظیر معده یا روده) حمله می‌کنند و به آنها آسیب می‌رسانند.
• احتمال انتشار آنها به بخش‌‌‌های دیگر بدن وجود دارد.

تومورهای خوش‌خیم و رایج کبدی

• هماتژیوم
• آدنوم کبدی
• هیپرپلازی کانونی ندولار
• کیست
• چربی
• فیبروم
• لیومیوم

انواع مختلف سرطان کبد

انواع مختلف سرطان اولیه کبد به سلول های تشکیل دهنده این اندام بستگی دارد.

سرطان اولیه کبد می تواند به صورت یک توده نزدیک کبد یا همزمان در قسمت های مختلف داخلی آن تشکیل شود.

در افرادی که دچار آسیب های شدید کبدی هستند، سرطان در قسمت های مختلف رشد خواهد کرد.

انواع اصلی سرطان اولیه کبد عبارتند از:

کارسینوم هپاتوسلولار (کارسینوم سلول های کبد)

سرطان سلول های کبدی (HCC)، که به عنوان هپاتوما نیز شناخته می شود، شایع ترین نوع سرطان کبد بوده و حدود ۷۵ درصد از کل موارد این سرطان را به خود اختصاص می دهد.

این بیماری سلول های اصلی کبد را درگیر کرده و می تواند به قسمت های دیگر بدن مانند لوزالمعده، روده و معده گسترش یابد.

HCC در افراد معتاد به الکل که دچار آسیب دیدگی کبد هستند، بیشتر اتفاق می افتد.

کلانژیوکارسینوما

کلانژیوکارسینوما، که بیشتر به عنوان سرطان مجرای صفرا شناخته می شود، در مجاری صفراوی کوچک و لوله مانند در کبد به وجود می آید.

این مجاری برای کمک به گوارش، مایع صفرا را به کیسه صفرا انتقال می دهند.

سرطان مجرای صفرا تقریباً ۱۰ تا ۲۰ درصد از کل موارد سرطان کبد را تشکیل می دهد.

هنگامی که این بیماری در بخشی از مجاری داخل کبد ایجاد شود، سرطان مجاری صفراوی درون کبدی نام گرفته و در صورتی که در مجاری خارج از کبد به وجود آید، سرطان مجاری صفراوی برون کبدی نامیده می شود.

آنژیوسارکوما (تومور بدخیم بافت رگی) کبد

آنژیوسارکومای کبدی نوعی نادری از سرطان کبد است که در رگ های خونی آن تشکیل می شود.

این نوع سرطان به سرعت گسترش یافته و معمولاً در مراحل پیشرفته تر تشخیص داده می شود.

هپاتوبلاستوما

هپاتوبلاستوما نیز نوع بسیار نادری از سرطان کبد است که تقریباً همیشه کودکان، به ویژه کودکان زیر ۳ سال، را درگیر می کند.

با جراحی و شیمی درمانی، این بیماری قابل درمان بوده و در صورت تشخیص در مراحل اولیه، احتمال زنده ماندن بیمار بیش از ۹۰ درصد است.

سرطان کبد چه علائمی دارد؟

بسیاری از افراد در مراحل اولیه سرطان کبد علائمی ندارند. با این حال، این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد های شکمی
• زرد شدن پوست یا سفیدی چشم (بیماری زردی)
• مدفوع سفید و گچ مانند
• حالت تهوع
• استفراغ
• کبودی و خون ریزی سریع بدن
• ضعف
• خستگی
• کاهش وزن بدون دلیل
• بزرگ شدن کبد
• درد پشت
• خارش
• تب
• افزایش زمان انعقاد خون
• تیره شدن رنگ ادرار
• توده یا احساس سنگینی در بخش فوقانی شکم
• ورم شکم (نفخ)
• افزایش سایز طحال که به عنوان یک توده در زیر دنده ها در سمت چپ احساس می شود.
• تورم یا تجمع مایع در شکم
• رگهای بزرگ روی شکم
• یبوست
• بزرگ شدن پستان و یا انقباض بیضه ها در مردان
• سطح کلسترول بالا
• دل پیچه
• احساس سنگینی و پر بودن شکم بعد از یک وعده‌ی کوچک غذا

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد قرار دارند؟

علت اصلی سرطان کبد هنوز مشخص نیست، اما برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد:

هپاتیت

سرطان کبد در افراد بالای ۵۰ سال شایع است.

ابتلا طولانی مدت به هپاتیت B یا C می تواند به شدت به کبد آسیب برساند.

هپاتیت از طریق تماس مستقیم فرد با مایعات بدن شخص آلوده (مانند خون و منی) یا در هنگام زایمان از مادر به فرزند انتقال می یابد.

با استفاده از محافظ در هنگام رابطه جنسی می توانید خطر ابتلا به هپاتیت B و C را کاهش دهید.

واکسنی نیز وجود دارد که می تواند از فرد در برابر هپاتیت B محافظت کند.

نوشیدنی های الکلی

مصرف دو یا چند نوشیدنی الکلی، هر روز و در طول سال های متمادی، خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد.

سیروز نوعی آسیب کبدی است که باعث زخم شدن بافت سالم کبد می شود.

در این حالت، عملکرد کبد دچار اختلال شده و ممکن است باعث بروز عوارض زیادی از جمله سرطان شود.

مصرف بیش از حد الکل و هپاتیت C، شایع ترین علل سیروز کبدی هستند.

آفلاتوکسین

قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین نیز یک عامل خطرناک دیگر می باشد.

آفلاتوکسین ماده ای سمی است که توسط نوعی کپک تولید شده و می تواند در بادام زمینی، غلات و ذرت رشد کند.

در ایالات متحده، قوانین مربوط به مواد غذایی میزان مواجهه با این ماده را محدود می کند.

با این حال، در کشورهای دیگر، افراد بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

زمانی که این قارچ بر روی محصولات زیر رشد می‌کند، می‌تواند باعث به وجود آمدن آفلاتوکسین شود:

• گندم
• مغز آجیل
• ذرت
• آجیل و خشکبار
• سویا
• بادام زمینی

دیابت و چاقی

چاقی، بالا بودن شاخص توده‌ی بدن (BMI) و دیابت نوع دوم احتمال خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد.

افراد مبتلا به دیابت، دچار اضافه وزن یا چاقی شده و با بروز مشکلات کبدی در آن ها، خطر ابتلا به سرطان کبد نیز افزایش می یابد.

برخی از بیماری‌های ارثی کبد مانند هموکروماتوز (زیادی آهن در خون) باعث سیروز می‌شوند و همچنین خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهند.

پیتر کمپبل (Peter Campbell) –مدیر تحقیقات سرطان گوارش انجمن سرطان در آمریکا – در مقاله‌ای اعلام کرده است که سه عامل بالا در ابتلا به سرطان کبد مؤثرند.

میانگین سرطان کبد از سال ۱۹۷۰ تا کنون تقریباً ۳ برابر شده است.

او و همکارانش داده‌ها را روی ۱٫۵ میلیون بزرگسال در ایالات متحده آمریکا مورد بررسی قرار دادند تا رابطه‌ی چاقی با سرطان کبد و دیابت نوع دوم را پیدا کنند.

هیچ یک از افراد شرکت کننده در ابتدا سرطان نداشتند.

با گذشت زمان مشخص شد  ۶٫۵ درصد از افراد شرکت کننده، مبتلا به دیابت نوع دوم هستند.

بیش از ۲۱۰۰ نفر نیز مبتلا به سرطان کبد بودند.

سپس بررسی روی افراد مبتلا به سرطان کبد برای یافتن افراد چاقی که دیابت نوع دوم دارند و همچنین افراد چاقی که دیابت نوع دوم ندارند انجام شد.

نتیجه‌ی این تحقیقات نشان داد در افرادی که دیابت نوع دوم دارند احتمال ابتلا به سرطان کبد  ۲٫۵ برابر افراد دیگر است.

با بررسی‌های بیشتر در زمینه‌ی رابطه‌ی چاقی با سرطان کبد محققان به این نتیجه رسیدند که به ازای هر ۵ سانتی ‌متر افزایش اندازه دور کمر احتمال ابتلا به سرطان کبد ۸ درصد افزایش می‌یابد.

سابقه‌ی خانوادگی

اگر مادر، پدر، خواهر یا برادر یک فرد سرطان کبد داشته باشد، احتمال ابتلای او به این بیماری بیشتر از سایر افراد خواهد بود.

بیماری کبد چرب غیر الکلی

وضعیتی است که در آن افرادی که الکل به مقدار کم مصرف میکنند یا اصلامصرف نمی کنند، دچار این بیماری میشوند

استروئیدهای آنابولیک

استروئیدهای آنابولیک هورمون های مردانه ای است که بعضی از ورزشکاران برای افزایش قدرت و توده عضلانی استفاده می کنند.

استفاده طولانی مدت استروئید آنابولیک می تواند خطر ابتلا به سرطان سلول های کبدی را افزایش دهد.

قرص های پیشگیری از بارداری

در موارد نادری، قرص های پیشگیری از بارداری، می توانند تومورهای خوش خیمی به نام آدنومای کبدی ایجاد کنند اما هنوز مشخص نیست که آیا قرص های جدید خطر ابتلا به سرطان سلول های کبدی را افزایش می دهند.

سیستم ایمنی ضعیف

افرادی با سیستم‌های ایمنی ضعیف – مانند کسانی که به اچ‌آی‌وی یا ایدز مبتلا هستند – پنج برابر بیشتر از افراد سالم احتمال دارد که به سرطان کبد دچار شوند.

جنسیت

مردان در مقایسه با زنان، بیشتر به سرطان کبد دچار می‌شوند.

برخی از کارشناسان معتقدند که این مسئله به‌دلیل جنسیت نیست؛ بلکه بخاطر ویژگی‌های سبک زندگی است.

مردان معمولا در مقایسه با زنان، بیشتر سیگار می‌کشند و الکل می‌نوشند.

دخانیات

افراد مبتلا به هپاتیت B یا C در صورت سیگار کشیدن، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان کبد قرار می‌گیرند.

آرسنیک

افرادی که بطور مرتب از چاه‌های آب حاوی سطوح طبیعی آرسنیک استفاده می‌کنند، ممکن است درنهایت در معرض خطر بسیار بالاتری برای ابتلا به چندین بیماری از جمله سرطان کبد قرار بگیرند.

سندرم متابولیک

ابتلا به سندرم متابولیک (Metabolic Syndrome) که به صورت مجموعه ای از مشکلات شامل افزایش زیاد چربی در ناحیه شکم، بالا رفتن قندخون و فشارخون، بالا رفتن تری گلیسرید خون، پایین آمدن کلسترول مفید خون (HDL) و مشکلات قلبی و کلیوی برای بیمار بروز می نماید، خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد.

دی اکسید توریوم Thorium dioxide

ماده ای که زمانی برای انواع اشعه ایکس استفاده می شود که امروزه دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد

وینیل کلرید Vinyl chloride

یک ماده شیمیایی که برای تولید انواع پلاستیک استفاده می شود

بیماری های خاص

تحقیقات از وجود ارتباطی میان سرطان کبد و برخی بیماری های خاص و نادر سخن گفته اند. این بیماری های عبارتند از آلفا ۱ کمبود آنتی تریپسین، تیروزینمی و بیماری ویلسون.

سرطان کبد چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص سرطان کبد، ابتدا سابقه پزشکی فرد بررسی شده و از نظر جسمانی معاینه می شود.

از این رو، سابقه مصرف طولانی مدت الکل یا ابتلا به هپاتیت B یا C مزمن، حتماً باید به پزشک اعلام شود.

آزمایشات

آزمایشات و روش های مختلف تشخیص سرطان کبد شامل موارد زیر است:

• آزمایش عملکرد کبد: با اندازه گیری میزان پروتئین، آنزیم های کبدی و بیلی روبین در خون، سلامت کبد را تعیین می کند.
• وجود آلفا- فتوپروتئین (AFP) در خون: می تواند نشانه ای از سرطان کبد باشد. این پروتئین معمولاً فقط در کبد و کیسه زرده نوزادان قبل از تولد تولید شده و پس از تولد به طور معمول متوقف می شود.
• CT اسکن یا MRI شکم: تصاویر کاملی از کبد و سایر اندام های موجود در شکم ارائه داده و به پزشک در تشخیص و ارزیابی محل تومور، اندازه و میزان گسترش آن کمک می کند.
• تست هایی برای تشخیص هپاتیت ویروسی: پزشک‌تان وجود ویروس هپاتیت B و C را در خون شما بررسی خواهد کرد.
• آزمایش سونوگرافی: دستگاه سونوگرافی از امواج صوتی ماورای صوتی که به گوش انسان قابل شنیدن نیست استفاده می‌‌‌کند. امواج صوتی پس از برخورد با اندام‌‌‌ها مجموعه‌ای از بازتاب‌ها را (اِکو‌‌‌) ایجاد می‌‌‌کنند. این بازتاب‌ها تصویری (سونوگرام) از کبد و اندام‌های دیگر درون شکم را ایجاد می‌‌‌کنند. تومورها بازتاب‌هایی را ایجاد می‌کنند که با بازتابی که بافت‌های سالم تولید می‌کنند متفاوت است.

بیوپسی (نمونه برداری) کبد

یکی دیگر از روش های تشخیصی، نمونه برداری و برداشتن قسمت کوچکی از بافت کبد است.

در این شیوه، بیمار بیهوش می شود تا در حین بیوپسی، دردی احساس نکند.

در بیشتر موارد، از روش بیوپسی سوزنی استفاده می شود که در آن، پزشک، سوزن باریکی را از طریق شکم، وارد کبد کرده و از بافت آن، نمونه برداری می کند تا برای پیدا کردن علائم سرطان، زیر میکروسکوپ بررسی شود.

بیوپسی کبد ممکن است با استفاده از لاپاراسکوپ، که لوله ای نازک و انعطاف پذیر با دوربینی متصل به قسمت ابتدایی آن است، انجام شود.

این دوربین به پزشک اجازه می دهد شکل کبد را مشاهده کرده و نمونه برداری را دقیق تر انجام دهد.

لاپاروسکوپ از طریق یک برش کوچک وارد شکم شده و در صورت نیاز به نمونه برداری از اندام های دیگر، برش عمق تر خواهد شد.

به این روش لاپاراتومی (بریدن پهلو و انجام عمل جراحی) گفته می شود.

در صورت تشخیص سرطان کبد، متخصص مرحله آن را مشخص می کند.

مرحله بندی شدت و میزان سرطان را توصیف کرده و به تعیین گزینه های درمانی مناسب و پیش بینی نتیجه نهایی کمک خواهد کرد.

مرحله ۴ پیشرفته‌ترین مرحله سرطان کبد می باشد.

شاید بخواهید پیش از بیوپسی این موارد را از پزشک بپرسید :

• نتایج بیوپسی چه تأثیری بر برنامۀ درمان من دارد؟
• از چه نوع بیوپسی استفاده خواهد شد؟
• انجام بیوپسی چه مدت طول می‌‌‌کشد؟ آیا هوشیار خواهم بود؟ آیا بیوپسی درد هم خواهد داشت؟
• آیا این احتمال وجود دارد که بیوپسی سوزنی باعث انتشار سرطان شود؟ احتمال عفونت یا خونریزی پس از بیوپسی چقدر است؟ آیا خطرات دیگری وجود دارد؟
• چه زمانی از نتایج مطلع خواهم شد؟ چگونه می‌‌‌توانم نسخه‌ای از گزارش آسیب‌‌‌شناسی را بگیرم؟
• اگر سرطان در بدن من وجود داشته باشد چه کسی دربارۀ درمان با من صحبت می‌کند؟ در چه زمانی؟

گریدبندی سرطان کبد

گریدبندی سرطان به پزشک امکان می‌دهد تا در مورد دوره‌ی درمان تصمیم‌گیری کند.

سرطان کبد به چهار مرحله یا گرید طبقه‌بندی می‌شود:

• گرید ۱: تومور در کبد قرار دارد و به یک عضو یا محل دیگر گسترش نیافته است.
• گرید ۲: در گرید ۲، یکی از این حالت‌ها اتفاق می‌افتد: چندین تومور کوچک وجود دارند که همگی در داخل خود کبد باقی‌ مانده‌اند یا یک تومور وجود دارد که به یک رگ خونی رسیده است.
• گرید ۳: چندین تومور بزرگ یا یک تومور وجود دارد که به رگ‌های خونی رسیده است. همچنین سرطان ممکن است به کیسه‌ی صفرا نیز گسترش یافته باشد.
• گرید ۴: سرطان متاستاز شده است. این بدان معناست که سرطان به‌ سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است.

هنگامی که گرید سرطان تشخیص داده شد، یک دوره درمان می‌تواند آغاز شود.

برای تشخیص انتشار یافتن سرطان کبد، پزشک یک یا چند مورد از این آزمون‌ها را انجام می‌دهد :

• سی تی اسکن سینه: معمولاً سی.تی.اسکن انتشار سرطان کبد به ریه‌‌‌‌‌‌ها را نشان می‌دهد.
• اسکن استخوان: پزشک مقدار کمی مادۀ رادیواکتیو درون رگ خونی شما تزریق می‌کند. این ماده با جریان خون منتشر و در استخوان‌‌‌‌‌‌ها جمع می‌‌‌‌‌‌شود. دستگاهی به نام اسکنر، پرتوزایی را تشخیص می‌دهد و مقدار آن را اندازه می‌‌‌‌‌‌گیرد. این دستگاه عکس‌‌‌‌‌‌هایی از استخوان‌‌‌‌‌‌ها تهیه می‌‌‌‌‌‌کند و در صورت انتشارسرطان به استخوان‌‌‌‌‌‌ها در این عکس‌‌‌‌‌‌ها مشاهده می‌شود.
• ‌پت اسکن (PET Scan): شاید بتوان گفت، بهترین و راحتترین روش جهت تشخیص کشترس سلول های سرطانی در بدن، پت اسکن می باشد. پزشک مقدار کمی ماده قندی رادیواکتیو به شما تزریق می‌‌‌‌‌‌کند. این ماده قندی سیگنال‌‌‌‌‌‌هایی را ساطع می‌‌‌‌‌‌کند که اسکنر پی ای تی (PET) دریافت می‌کند. این اسکنر تصاویری از نواحی درون بدن شما که مادۀ قندی در آن محل‌‌‌‌‌‌ها جذب شده است تهیه می‌‌‌‌‌‌کند. سلول‌‌‌‌‌‌های سرطانی در این تصاویر روشن‌‌‌‌‌‌تر دیده می‌‌‌‌‌‌شوند زیرا سرعت جذب مواد قندی در این سلول‌‌‌‌‌‌ها سریع‌‌‌‌‌‌تر از سلول‌‌‌‌‌‌های عادی است. اسکن پت نشان می‌دهد سرطان کبد منتشر شده است یا خیر.

سرطان کبد چگونه درمان می شود؟

درمان سرطان کبد متفاوت بوده و به موارد زیر بستگی دارد:

• تعداد، اندازه و محل تومورها در کبد
• عملکرد مناسب کبد
• ابتلا یا عدم ابتلا بیمار به سیروز کبدی
• گسترش یا عدم رسیدن تومور به اندام های دیگر

برنامه درمانی بیمار بر اساس عوامل بالا بوده و شامل موارد زیر است:

جراحی و برداشتن کبد (Hepatectomy)

وقتی تومور کوچک است و قسمت کوچکی از کبد را اشغال می‌کند، آن بخش از کبد را می‌توان از طریق عمل جراحی برداشت.

با این حال بسیاری از افراد مبتلا به سرطان کبد سیروز دارند.

این بدان معناست که هپاتکتومی باید بافت سالم کافی در کبد باقی بگذارد تا کبد بتواند پس از این روند درمان، وظایف ضروری‌اش را انجام دهد.

ممکن است پزشک در حین جراحی به این نتیجه برسد که این روش برای درمان بیمار مناسب نیست یا ریسک جراحی برای بیمار، بیش‌ از حد بالاست؛ در این صورت هپاتکتومی در وسط کار متوقف می‌شود.

هپاتکتومی جزئی فقط برای افرادی درنظر گرفته می‌شود که به‌جز سرطان کبد، مشکل کبدی دیگری ندارند.

اگر سرطان به سایر بخش‌های کبد یا سایر اندام‌های بدن گسترش یابد، دیگر از این روش استفاده نمی‌شود.

جراحی کبد در این مقیاس ممکن است به خون‌ریزی بیش‌ از حد و مشکلات انعقاد خون و همچنین عفونت و پنومونی (ذات الریه) منجر شود.

پیوند کبد

در این روش، کبد سالم دریافتی از یک اهدا کننده مناسب، جایگزین کبد بیمار خواهد شد.

پیوند فقط در صورتی انجام می شود که سرطان به اندام های دیگر سرایت نکرده باشد.

بعد از پیوند، برای جلوگیری از پس زدن کبد توسط بدن، داروهایی برای بیمار تجویز می گردد.

کاندیدهای پیوند کبد نباید یک تومور بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر یا چندین تومور بزرگ‌تر از ۳ سانتی‌متر داشته باشند.

اگر تومورها بزرگ‌تر از این اندازه‌ها باشند، خطر بازگشت سرطان بسیار بالاست و در نتیجه روش پرخطری مانند پیوند کبد توصیه نمی‌شود.

خطر بازگشت سرطان با یک پیوند موفقیت‌آمیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد و عملکرد طبیعی کبد از سرگرفته می‌شود.

با وجود این ممکن است سیستم ایمنی بدن، عضو جدید را پس‌ بزند و به‌عنوان یک جسم بیگانه (خارجی) به آن حمله کند.

بعلاوه فرصت های محدودی برای انجام پیوند کبد وجود دارد.

هر سال فقط حدود ۶۵۰۰ کبد اهدایی موجود است و بسیاری از آنها برای درمان بیماری‌هایی بغیر از سرطان کبد استفاده می‌شوند.

داروهایی که سیستم ایمنی را برای پذیرفتن کبد جدید سرکوب می‌کنند نیز می‌توانند به عفونت‌های جدی و گاهی‌اوقات حتی به گسترش تومورهایی منجر شوند که از قبل متاستاز (گسترش و مهاجرت سلول‌های سرطانی از یک بافت به بافت‌های دیگر) شده‌اند.

فرسایش یا قطع عضو بدن (Ablation)

در این روش، با استفاده از گرما و یا تزریق اتانول، سلول های سرطانی را از بین خواهند برد.

برای جلوگیری از احساس درد در بیمار، از بی حسی موضعی استفاده شده و در صورتی که بیمار تمایلی به روش پیوند یا برداشتن کبد نداشته باشد، این شیوه تجویز خواهد شد.

• تخریب بافت با امواج رادیویی: پزشک از کاوشگر مخصوصی که الکترودهای کوچکی دارد برای نابودی سلول‌های سرطانی به وسیله گرما استفاده می‌‌‌‌‌‌کند. برای هدایت کاوشگر به سمت تومور از اولتراسوند، سی.تی. یا ام آر آی استفاده می‌شود. معمولاً پزشک کاوشگر را مستقیماً از طریق پوست وارد بدن شما می‌کند و فقط نیاز به استفاده از بی‌‌‌‌‌‌حسی موضعی وجود دارد.

• تزریق اتانول از طریق پوست: پزشک از اولتراسوند برای هدایت سوزنی نازک درون تومور کبد استفاده می‌‌‌‌‌‌کند. الکل (اتانول) بطور مستقیم در تومور تزریق می‌‌‌‌‌‌شود و سلول‌های سرطانی را از بین می‌‌‌‌‌‌برد. از این شیوه یک یا دو بار در هفته استفاده می‌شود. در این روش، معمولاً از بی حسی موضعی استفاده می‌کنند ولی در صورتی‌که تعداد تومورها در کبد شما زیاد باشد نیاز به استفاده از بیهوشی عمومی وجود دارد.
• فریز کردن یا انجماد: پزشک از یک وسیله نازک به نام پروب برای فریز کردن و از بین بردن سلول های تومور استفاده می کند

شیمی درمانی

شیمی درمانی نوعی روش دارو درمانی تهاجمی است که سلول های سرطانی را از بین برده و به صورت درون وریدی، به رگ ها تزریق می شود.

شیمی درمانی می تواند برای معالجه سرطان کبد مؤثر باشد، اما در طول درمان دارای عوارض جانبی مانند استفراغ، کاهش اشتها و لرز می باشد.

این روش ممکن است خطر عفونت را افزایش دهد.

پرتو درمانی

در این شیوه، با استفاده از پرتوهای پر انرژی، سلول های سرطانی از بین خواهند رفت.

این روش می تواند توسط پرتودرمانی خارجی یا داخلی انجام شود. در پرتو درمانی خارجی، تشعشعات به سمت سینه و شکم بوده ولی در پرتودرمانی داخلی، از طریق کاتتر کوچکی، مواد رادیواکتیو به شریان های کبدی تزریق می گردند.

در این حالت، شریانی که عمل خون رسانی به کبد را انجام می دهد، از بین رفته و میزان رسیدن خون به تومور کاهش می یابد.

هنگامی که شریان کبدی مسدود می شود، سیاهرگ ها کبد را تغذیه می کنند.

 درمان هدفمند

درمان هدفمند با استفاده از داروهای خاصی، سلول های سرطانی آسیب پذیر را مورد هدف قرار می دهد.

این داروها، رشد تومور را کاهش داده و خون رسانی به آن را متوقف می کنند.

سورافنیب (Nexavar) به عنوان داروی مناسبی برای مبتلایان به سرطان کبد، مورد تأیید قرار گرفته است.

درمان هدفمند می تواند برای افرادی که تمایلی به هپاتکتومی یا پیوند کبد ندارند، مفید باشد.

با این حال، این روش عوارض جانبی قابل توجهی نیز دارد.

آمبولیزاسیون و شیمی درمانی (Embolization and Chemoembolization)

آمبولیزاسیون و شیمی درمانی (Embolization and Chemoembolization) نوعی روش جراحی است که برای انسداد شریان های کبدی انجام می شود.

بدین منظور، پزشک از اسفنج های کوچک یا وسیله دیگری استفاده می کند تا خون رسانی به تومور را کاهش دهد.

در روش شیمی درمانی (Chemoembolization)، پزشک قبل از قرار دادن آن اسفنج ها، داروهای شیمی درمانی را به شریان کبدی تزریق می کند.

در این حالت، این دارو ها مدت طولانی تری در کبد باقی می مانند.

شاید بخواهید پیش از شروع درمان، این موارد را از پزشک خود بپرسید :

• بیماری در چه مرحله‌ای است؟ آیا سرطان کبد منتشر شده است؟
• آیا من به سیروز مبتلا شده‌ام؟
• آیا برای تعیین امکان انجام جراحی نیاز به انجام آزمایش‌های بیش‌تری دارم؟
• هدف درمان چیست؟ چه راه‌های درمانی برای من مناسب هستند؟ شما چه درمانی را برای من پیشنهاد می‌‌‌‌‌‌کنید؟ چرا؟
• فواید مورد انتظار هر کدام از درمان‌ها چه هستند؟
• خطرات و عوارض جانبی هریک از درمان‌هاچه هستند؟ چگونه می‌‌‌‌‌‌توان عوارض جانبی را مهار کرد؟
• آیا باید در بیمارستان بستری شوم؟ در صورت نیاز به بستری، چه مدت باید در بیمارستان بمانم؟
• شما درد من را چگونه درمان می‌‌‌‌‌‌کنید؟
• هزینۀ درمان چقدر است؟ آیا بیمۀ من هزینۀ درمان را پوشش می‌‌‌‌‌‌دهد؟
• درمان چه تأثیری بر فعالیت‌‌‌‌‌‌های عادی من دارد؟
• آیا کارآزمایی‌های بالینی (مطالعات تحقیقاتی) برای من مناسب هستند؟
• باید چند بار معاینه شوم؟
• آیا می‌‌‌‌‌‌توانید پزشک دیگری را به من معرفی کنید که برای گرفتن نظر دوم به او مراجعه کنم؟

عوارض جانبی بعد از درمان

مهار درد

سرطان کبد و درمان آن معمولاً منجر به بروز درد می‌شوند.

پزشک یا یک متخصص در زمینه مهار درد یکی از این روش‌‌‌‌‌‌های متعدد را برای تسکین یا کاهش درد به شما پیشنهاد می‌کند:

• داروهای مربوط به درد: معمولاً داروها درد را تسکین می‌دهند. (این داروها گاه باعث ایجاد احساس خواب‌‌‌‌‌‌آلودگی یا یبوست می‌شوند ولی استراحت کردن و استفاده از ملین‌‌‌‌‌‌ها به بیمار کمک می‌کند).
• پرتودرمانی : پرتودرمانی با کوچک کردن سرطان به تسکین درد کمک می‌کند.
• بلوک (انسداد) عصبی (Nerve Block) : پزشک مقداری الکل را به نواحی مجاور اعصاب خاصی در شکم تزریق می‌کند تا درد را متوقف کند.

شاید گروه مراقبت پزشکی روش‌‌‌‌‌‌های دیگری را هم برای تسکین یا کاهش درد پیشنهاد کند.

مثلاً از ماساژ، طب سوزنی یا طب فشاری (Acupressure) همراه با سایر روش‌‌‌‌‌‌ها استفاده کنند.

علاوه براین، می‌توانید آموزش ببینید تا از طریق استفاده از فنون تن‌‌‌‌‌‌آرمیدگی (ریلکسیشن) نظیر گوش دادن به موسیقی با ریتم آرام یا تنفس آرام، درد را تسکین دهید.

غمگین بودن و احساسات دیگر

طبیعی است که پس از تشخیص یک بیماری وخیم شما احساس غم، اضطراب یا سردرگمی داشته باشید.

بعضی از افراد صحبت کردن دربارۀ احساساتشان را مفید تشخیص داده اند. بخش منابع حمایتی را مطالعه کنید.

تغذیه

اهمیت زیادی دارد که به نیازهای غذایی خود قبل، بعد و در طی درمان سرطان توجه کنید.

شما به مقدار مناسبی کالری، پروتئین، ویتامین و مواد معدنی نیاز دارید.

دریافت موادغذایی مناسب باعث می‌‌‌‌‌‌شود احساس بهتر و انرژی بیش‌تری داشته باشید.

با وجود این، شاید خسته باشید، احساس درد کنید یا تمایلی به غذا خوردن نداشته باشید.

علاوه براین، شاید به عوارض جانبی درمان نظیر بی‌‌‌‌‌‌اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و اسهال دچار شوید. پزشک شما، کارشناس تغذیه معتبر یا متخصص در مراقبت‌‌‌‌‌‌های پزشکی پیرامون روش‌‌‌‌‌‌هایی برای داشتن برنامه غذایی سالم توصیه‌‌‌‌‌‌هایی را به شما ارائه می‌کند.

انجام معاینات پزشکی و برنامه‌‌‌‌‌‌ریزی دقیق اهمیت زیادی دارد.

سرطان کبد و درمان آن معمولاً هضم غذا و حفظ وزن مناسب بدن را برای شما دشوار می‌کنند.

پزشک، شما را از لحاظ کمبود وزن، ضعف و کمبود انرژی معاینه می‌کند.

پیگیری سلامتی بیمار پس از درمان

شما باید پس از انجام درمان برای سرطان کبد، به‌طور منظم (مثلاً هر سه ماه یکبار) معاینه شوید.

انجام این معاینات موجب می‌شود مطمئن شوید که هرگونه تغییری در وضعیت سلامتی شما تحت نظر است و در صورت نیاز معالجه شده است.

اگر در فاصله زمانی بین معاینات، مشکلات پزشکی داشتید با پزشک تماس بگیرید.

گاهی، سرطان کبد پس از درمان عود می‌‌‌‌‌‌کند.

پزشک، معاینات لازم را جهت بررسی عود سرطان انجام می‌‌‌‌‌‌دهد.

معاینات معمولاً شامل معاینات فیزیکی، آزمایش خون، سونوگرافی، سی تی اسکن، پت اسکن یا سایر آزمایش هاست.

پزشک افرادی را که از پیوند کبد استفاده کرده‌‌‌‌‌‌اند، از نظر چگونگی عملکرد کبد جدید آزمایش می‌کند.

علاوه براین، پزشک به طور دقیق و از نزدیک شما را زیر نظر می‌گیرد تا اطمینان حاصل کند که کبد جدید را بدن شما پس نزده باشد.

افرادی که از پیوند کبد استفاده کرده‌‌‌‌‌‌اند شاید بخواهند درباره نوع آزمایش های لازم برای پیگیری وضعیت سلامتی پس از درمان و زمان انجام آنها با پزشک صحبت کنند.

چگونه می توان از سرطان کبد پیشگیری کرد؟

همیشه نمی توان از سرطان کبد جلوگیری کرد.

با این وجود، با انجام اقدامات پیشگیرانه، می توان احتمال ایجاد شرایطی که منجر به سرطان کبد شود را کاهش داد.

واکسن هپاتیت B بزنید

همه کودکان باید واکسن هپاتیت B بزنند.

بزرگ سالانی که در معرض ابتلا به عفونت قرار دارند، مانند افرادی که دارو یا مواد مخدر درون وریدی استفاده می کنند، نیز باید واکسینه شوند.

واکسیناسیون معمولاً با سه تزریق، در طی یک دوره شش ماهه انجام می شود.

• افرادی که با شرکای جنسی پرخطر که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B هستند، روابط جنسی محافظت‌نشده دارند.
• پرستاران، پزشکان، دندانپزشکان و سایر کارشناسان پزشکی که مشاغل آنها خطر آلوده شدنشان را افزایش می‌دهد.
• افرادی که دائما به مسافرت می روند؛ بخصوص آنهایی که به مناطقی از جهان که هپاتیت B در آنجا شایع است، سفر می‌کنند.

برای پیشگیری از هپاتیت C اقدامات لازم را انجام دهید.

هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد، اما می توانید با انجام موارد زیر خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهید:

• از محافظ استفاده کنید: همیشه در هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کرده و رابطه جنسی محافظت نشده نداشته باشید (مگر در مواردی که مطمئن هستید شریک زندگی تان، به هپاتیت یا هیچ گونه عفونتی مبتلا نیست).
• از داروهای غیرقانونی و مخدر استفاده نکنید: از مصرف داروهای غیرقانونی و مخدر، به ویژه مخدرهای تزریقی، مانند هروئین یا کوکائین، خودداری کنید. اگر نمی توانید جلوی استفاده از مواد مخدر را بگیرید، هر بار هنگام تزریق، از سوزن استریل شده استفاده کرده و هرگز آن را در اختیار افراد دیگر نگذارید.
• هنگام خال کوبی و پیرسینگ (سوراخ کردن بدن) احتیاط کنید. برای انجام این کار، به مراکز معتبر بروید. از کارمندان در مورد اقدامات امنیتی سؤال کرده و مطمئن شوید که از سوزن های استریل استفاده می کنند.
• درمان بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌ها در ابتلا به سرطان کبد نقش دارند، مانند دیابت و هموکروماتوز. درمان این بیماری‌ها قبل از آنکه به سرطان کبد تبدیل شوند، می‌تواند خطر عوارض را کاهش دهد.

خطر ابتلا به سیروز کبدی را کاهش دهید.

با انجام موارد زیر می توانید خطر ابتلا به سیروز را کاهش دهید:

• تا حد امکان، مصرف الکل را کاهش داده و از آسیب به کبد خود جلوگیری کنید. زنان نباید بیش از یک نوشیدنی و مردان بیش از دو نوشیدنی در روز بنوشند.
• وزن خود را در محدوده مناسب ثابت نگه دارید. ورزش کردن به مدت ۳۰ دقیقه و حداقل سه بار در هفته، همراه با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب می تواند به این کار کمک کند. بهتر است در وعده های غذایی خود از پروتئین های بدون چربی، غلات سبوس دار، سبزیجات یا میوه ها استفاده کنید. در صورت نیاز به کاهش وزن، هر روز ورزش کرده و میزان کالری مصرفی خود را کم کنید، یا با مراجعه به متخصص تغذیه و دریافت برنامه غذایی و ورزش، سریع تر لاغر شوید.
• محدود کردن مصرف تنباکو نیز می‌تواند به پیشگیری از سرطان‌های کبد و سایر اعضای بدن کمک کند.

اگر قبلاً یکی از این شرایط بالا را داشته و نگران ابتلا به سرطان کبد هستید، درمورد غربالگری سرطان با پزشک خود صحبت کنید.

نتیجه گیری

چشم‌انداز سرطان کبد، چندان جالب نیست، چون این بیماری اغلب در مرحله پایانی تشخیص داده می‌شود؛ یعنی در مرحله‌ای که سرطان قبلا به سایر ارگان ها یا بخش های دیگر کبد گسترش یافته است.

هرچه گریدبندی سرطان کبد به مرحله‌ی ۴ نزدیک‌تر شود، شانس زنده ماندن (نرخ بقا) کاهش می‌یابد.

نرخ بقای ۵ ساله در افرادی که بیماری‌شان در مرحله‌ی اولیه تشخیص داده شود، ۳۱ درصد است.

با گسترش سرطان و پیشرفت آن به مراحل بعد، این نرخ بقا می‌تواند به ۳ درصد برسد.

درمان سرطان کبد اغلب شامل جراحی‌های خطرناک است و احتمال بروز عوارض بسیار بالاست.

این مورد نیز می‌تواند بر چشم‌انداز این بیماری تأثیر بگذارد.

منبع: هلس لاین – مدیکال نیوز تودی – وب ام دی – کنسر – کنسر