ویتامین ب ۱۲ (B12) – منابع، فواید، میزان مصرف، علایم و عوارض آن

هر آنچه که باید درباره ویتامین ب ۱۲ (B12) بدانید!

ویتامین ب ۱۲ (B12) یکی از مهم ترین ویتامین های گروه B است.

این ماده برای سلامت بافت عصبی، عملکرد مغز و تولید گلبول های قرمز مورد نیاز بوده و نام دیگر آن کوبالامین می باشد.

این ویتامین معمولا توسط باکتری هایی که در سیستم گوارشی، از دهان تا روده وجود دارند، تولید و در بدن مورد استفاده قرار می گیرند.

کمبود ویتامین B12 زمانی رخ می دهد که سطح آن، در بدن بسیار کم شود.

بهتر است بدانید این مسئله می تواند منجر به بروز علائم عصبی برگشت ناپذیری در فرد گردد.

جالب توجه است بدانید که در ایالات متحده آمریکا بین ۱٫۵ تا ۱۵ درصد از جمعیت، در حال حاضر، دچار کمبود ویتامین B12 هستند.

ویتامین B12 (ب ۱۲)، ویتامین انرژی است.

این ویتامین به ساخت DNA، عصب ها و سلول های خونی کمک کرده و برای داشتن مغز و سیستم ایمنی سالم ضروری است.

بدون ویتامین B12، متابولیسم بدن ما به خوبی کار نمی‌کند.

اما  ب ۱۲ مانند دیگر ویتامین ها بوده و فقط در محصولات حیوانی مانند تخم مرغ، گوشت، صدف دریایی و لبنیات یافت می‌شود.

دکتر «مگی مون» متخصص تغذیه:

«بیشتر از ۱۵ درصد از افراد، به اندازه‌ی کافی ویتامین B12 دریافت نمی‌کنند. این افراد به احتمال زیاد گیاه‌خوار هستند، بیماری سلیاک یا دیگر مشکلات گوارشی دارند و یا اینکه بالاتر از ۵۰ سال دارند.»

علائم کمبود ویتامین ب ۱۲ شامل خستگی، تپش قلب، آشفتگی روانی و غیره می باشند.

تحقیقات انجام شده حکایت از آن دارد که کمبود ویتامین B12 در حدود ۱ درصد افراد ۷۵ سال و بالاتر و ۵ درصد افراد ۶۰ تا  ۶۵ سال را دچار مشکلات جدی می سازد.

از دیگر فعالیت های این سلول می توان به نقش آن در پیشگیری از ابتلا به نوعی کم خونی به نام کم خونی «مگالوبلاستیک» اشاره کرد؛ افراد مبتلا به این نوع از کم خونی از خستگی و ضعف مفرط رنج می برند.

بدن باید دو مرحله را طی کند تا بتواند ویتامین B12 مورد نیاز خود را از مواد غذایی جذب کند.

«هیدروکلریک اسید» نوعی اسید موجود در معده است که در قدم اول مسئول جدا کردن ویتامین B12 از پروتئینی است که به غذا متصل شده است.

در قدم بعد ویتامین B12 با پروتئین ساخته شده توسط معده به نام «اینترینسیک فاکتور» ترکیب می شود و پس از آن بدن آماده جذب آن خواهد شد.

گروه دیگری از افراد به کم خونی خطرناک مبتلا هستند؛ در  نتیجه بدن این افراد از تولید اینترینسیک فاکتور ناتوان می شود؛ بنابراین این افراد در جذب ویتامین B12 از تمام مواد خوراکی و مکمل های رژیمی دچار مشکل می شوند.

یک تحقیق جدید نشان میدهد که مصرف ویتامین B12، همراه با فولیک اسید و ویتامین B6 دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) را در زنان بخصوص آنهایی که مبتلا به بیماری قلبی هستند، کاهش می دهد.

حقایقی درباره ویتامین B12

• ویتامین ب۱۲ برای عملکرد مغز و پیوند گلبول های قرمز خون ضروری است.
• کمبود ویتامین B12 می تواند منجر به مشکلات عصبی و کم خونی شود.
• افراد بالای ۱۴ سال باید روزانه بیش از ۲٫۴ میکروگرم (میلی گرم) ویتامین B12 مصرف کنند.
• ویتامین B12 به طور طبیعی در گوشت موجود است، اما افرادی که گوشت نمی خورند، مانند گیاهخواران، می توانند از مکمل های این ویتامین استفاده کنند.

ویتامین ب ۱۲ چیست؟

ویتامین B12 مانند سایر ویتامین های گروه B، یک ویتامین محلول در آب می باشد.

این نکته بدان معنی است که می تواند در آب حل شده و از طریق جریان خون، در بدن حرکت کند.

بدن انسان می تواند ویتامین B12 را تا چهار سال، در خود ذخیره کرده و هرگونه مقدار اضافی آن را از طریق ادرار، دفع کند.

ویتامین B12 بزرگترین و پیچیده ترین ساختار را در ویتامین های گروه B داشته و به طور طبیعی، در فرآورده گوشتی وجود دارد. اما به صورت صنعتی، فقط از طریق سنتز تخمیر باکتری ها می توان تولید کرد.

از آن جایی که این ویتامین در محصولات حیوانی یافت می‌شود، اگر رژیم غذایی شما از محصولات گیاهی مانند میوه‌‌ها و سبزیجات، حبوبات و سویا تشکیل شده (رژیم گیاهخواری)، در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار دارید.

دکتر «استفانی میدلبِرگ» (Stephanie Middleberg) متخصص تغذیه در نیویورک، توصیه می‌کند گیاه‌خوارانی که تخم مرغ و لبنیات مصرف می کنند، حداقل روزی یک بار، هر دوی این گروه های غذایی را در رژیم غذایی خود جای دهند.

وِگان‌ها یا گیاهخواران که هیچ نوع محصول حیوانی اعم از تخم مرغ و لبنیات و عسل نمی خورند، باید حتما قرص های مکمل ویتامین ب۱۲ یا غذاهایی را که با این ویتامین غنی شده‌اند، مصرف کنند.

از غذاهایی که با ویتامین B12 غنی شده‌اند می توان به شیرهای غیرلبنی، غلات صبحانه و جایگزین های گوشت اشاره کرد، البته همه‌ی آنها الزاما با این ویتامین غنی نشده‌اند، پس حتما به برچسب غذایی آنها دقت کنید.

منابع و مواد غذایی حاوی ویتامین B12

ویتامین B12، به طور طبیعی، در محصولات حیوانی مانند ماهی، گوشت، تخم مرغ و لبنیات وجود داشته و معمولا در غذاهای گیاهی یافت نمی شود.

بهترین منابع غذایی B12 شامل موارد زیر است:

• گوشت گاو: گوشت گاو نیز منبع عالی از ویتامین ب ۱۲ است. در هر ۱۸۶ گرم از گوشت بیف، تقریباً دو برابر نیاز روزانه به ویتامین B12 وجود دارد. گوشت گاو علاوه بر ویتامین ب ۱۲، سایر ویتامین‌های ب، سلنیوم و روی را در اختیار سلول‌های بدن شما قرار می‌دهد. برای دستیابی به مقادیر کافی از ویتامین ب ۱۲ گوشت را سرخ نکنید و کبابی میل کنید.
• ژامبون یا گوشت ران
• گوشت مرغ و ماکیان
• گوشت بره
• ماهی، به ویژه روغن ماهی کوچک و ماهی تن: ماهی تن یکی دیگر از غذاهای دریایی است که مقادیر زیادی ویتامین B12 در خود دارد. این ماهی در خود علاوه بر ویتامین، پروتئین، مواد مغذی و امگا ۳ کافی نیز دارد. ماهی تن در هر ۱۰۰ گرم، ۱۶۰ درصد از نیاز روزانه انسان به ویتامین B12 را تأمین می‌کند. با خوردن ماهی تن در کنار ویتامین ب ۱۲، به همان مقدار نیاز روزانه به پروتئین، فسفر، سلنیوم و ویتامین آ و ب ۳ نیز تأمین می‌شود.
• محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست
• برخی از محصولات مخمر های غذایی
• تخم مرغ: حدود ۵۰ میکروگرم ویتامین B12 در یک تخم مرغ بزرگ وجود دارد.
• کلم: کلم، بقچه‌های کوچک سبزی که در باغچه‌ها وجود دارد، غنی از ویتامین B12 است. شما با خوردن ۲۰ کلم کوچک می‌توانید ۳۳۰۰ درصد از نیاز روزانه خود به ویتامین B12 را تأمین کنید. کلم مخصوصاً کلم‌های کوچک دارای مقادیر زیادی آهن که در حدود ۳۰۰ درصد از نیاز روزانه در هر ۲۰ عدد است را به همراه دارند. کلم همچنین دارای مقادیر کافی از آنتی اکسیدان های مقوی برای بدن است.
• ساردین ماهی آب شور است که اندازه کوچکی نیز دارد. معمولاً ساردین را می‌توان به صورت کنسرو شده تهیه و مصرف کرد. ساردین‌ها از جمله مواد غذایی مغذی هستند که در مورد آن‌ها در جیمیتو سخن گفته‌ایم. ۱۵۰ گرم از ساردین، ۲ برابر نیاز روزانه به ویتامین B12 بدن را تأمین می‌کند. همچنین این ماهی‌ها عامل مناسبی برای تأمین امگا ۳ بدن نیز می‌باشند.
• غلات و حبوبات: این مواد، منبع خوبی برای تأمین ویتامین B12 برای گیاهخواران است. البته غلات نمی‌توانند جایگزین غذاهای اصلی و تأمین کننده سایر مواد مغذی بدن باشند و فقط در مورد برخی از پروتئین‌ها، ویتامین B12 و فیبر مؤثر هستند.
• ماهی قزل آلا: ماهی‌های قزل الا پرورش یافته در آب‌های شیرین، به مقدار زیادی ویتامین B12، چربی سالم و پروتئین در خوددارند. با خوردن ۱۰۰ گرم از گوشت ماهی قزل الا، بدن شما ۱۲۵ درصد از نیاز روزانه خود به ویتامین B12 را تأمین خواهد کرد. ماهی قزل الا دارای ۲ نوع از ۳ نوع اسید چرب امگا ۳ ضروری برای بدن است و مصرف آن نیازی ضروری محسوب می‌شود.

برخی از انواع شیر سویا و غلات صبحانه نیز دارای ویتامین B12 هستند.

پزشکان توصیه می کنند برای پیشگیری از کمبود انواع ویتامین، از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کرده و به حد کافی مواد مغذی دریافت کنید.

غذاهای غنی شده و مکمل‌ها هم می‌توانند مفید باشند

دکتر «مون» می‌گوید:

«هر دوی این گزینه ها می‌توانند برای گیاه خواران و افراد مسن و همه‌ی کسانی که با جذب ویتامین B12 مشکل دارند، سودمند باشند. اینکه فقط در وعده های غذایی خود موادی که به طور طبیعی این ویتامین را دارند، بگنجانیم کفایت نمی‌کند و شکل مصنوعی آن بهتر جذب می شود.»

بهترین جایی که می توان این نوع ویتامین را پیدا کرد، غلات غنی شده هستند که خیلی از آن ها صددرصد نیاز روزانه شما را برآورده می‌کنند.

فواید ویتامین ب ۱۲ برای بدن

ویتامین ب۱۲ برای عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی بسیار مهم است.

همچنین، این ویتامین در تشکیل گلبول های قرمز نقش داشته و به ایجاد و تنظیم DNA کمک می کند.

متابولیسم هر سلول بدن به ویتامین B12 بستگی دارد، زیرا این ویتامین، ماده مهمی در سنتز و ترکیب اسیدهای چرب و تولید انرژی می باشد.

ویتامین B12 با کمک به بدن انسان در جذب اسید فولیک، باعث آزاد شدن انرژی می گردد.

بدن انسان هر دقیقه میلیون ها گلبول قرمز تولید می کند.

این سلول ها بدون ویتامین B12 نمی توانند به درستی تکثیر شوند.

در نتیجه، تولید گلبول های قرمز کاهش یافته و فرد ممکن است به کم خونی مبتلا شود.

شواهد نشان می دهد این ویتامین نقش مهمی در عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی مرکزی دارد، زیرا به شکل گیری میلین که یک ماده سفید چرب برای سلامتی سلول های عصبی مغزی (سلول های مسئول ارسال پیام ها در اطراف بدن) کمک می کند.

این بدان معنی است که وجود کافی کوبالامین بخصوص در دوران بارداری حائز اهمیت است تا از رشد جنین در حال رشد حمایت کند.

از دیگر مزایای این ویتامین کمک به متابولیسم بدن و سلامت قلب است.

باعث تولید ملاتونین می‌شود

ملاتونین برای سیستم بدن شما بسیار حائز اهمیت است.

مصرف ویتامین B12 باعث تولید ملاتونین در بدن می‌شود.

این ماده باعث می‌شود راحت‌تر بخوابید. با بالا رفتن سن مقدار متالونین در بدن کاهش پیدا می‌کند.

بنابراین مصرف این ویتامین به منظور افزایش و تولید ملاتونین در سنین بالا توصیه می‌شود.

دوز مصرفی و میزان مورد نیاز هر فرد

انستیتو ملی بهداشت (NIH) در ایالات متحده توصیه می کند که نوجوانان و بزرگسالان بالای ۱۴ سال، باید روزانه ۲٫۴ میکروگرم (میلی گرم) ویتامین B12 مصرف کنند.

این میزان برای زنان باردار و شیرده، به ترتیب، ۲٫۶ و ۲٫۸ میکروگرم می باشد.

مصرف زیاد ویتامین B12، تاکنون باعث مسمومیت بدن نشده است.

با این حال، همیشه به افراد توصیه می شود قبل از مصرف مکمل ها، با پزشک خود صحبت کنند.

برخی از داروها، مانند متفورمین، مهارکننده‌ های پروتون پمپ و آگونیست های گیرنده H2 که اغلب برای بیماری زخم معده استفاده می شوند، ممکن است با ویتامین B12 تداخل داشته و روند جذب آن را با مشکل مواجه کنند.

آنتی بیوتیک هایی مانند کلرامفنیکل یا کلرومایستین، نیز روند تولید گلبول های قرمز در افرادی که مکمل های B12 مصرف می کنند، را دچار اختلال خواهد کرد.

بازه سنی	مقدار توصیه شده
تولد تا ۶ ماهگی	۰.۴ میکروگرم
خردسال ۷ تا ۱۲ ماهه	۰.۵ میکروگرم
کودک ۱ تا ۳ ساله	۰.۹ میکروگرم
کودک ۴ تا ۸ ساله	۱.۲ میکروگرم
کودک ۹ تا ۱۳ ساله	۱.۸ میکروگرم
نوجوان ۱۴ تا ۱۸ ساله	۲.۴ میکروگرم
بزرگسالان	۲.۴ میکروگرم
نوجوانان و زنان باردار	۲.۶ میکروگرم
نوجوانان و زنان شیرده	۲.۸ میکروگرم

علائم کمبود ویتامین B12

ویتامین ب ۱۲ در بدن با چرخه‌ای مشخص تولید و ذخیره می‌شود.

پس از ورود غذا به دستگاه گوارشی، با پروتئینی مخصوص به نام هاپتوکورین ترکیب می‌شود تا از تخریب ویتامین B12 توسط اسید معده جلوگیری شود.

پس از گذر مواد غذایی از داخل معده، سلول‌های روده پروتئین دیگر با عنوان فاکتور داخلی تولید می‌کنند که باعث آزاد شدن ویتامین ب ۱۲ از مواد غذایی می‌شود.

کمبود ویتامین B12 هنگامی رخ می دهد که بدن به اندازه کافی آن را دریافت نکند.

این امر می تواند باعث آسیب های جبران ناپذیر و شدیدی به سیستم عصبی و مغز شود.

حتی اگر مقدار این ویتامین، در بدن، کمی پایین تر از حد طبیعی شود نیز می تواند علائمی مانند افسردگی، سردرگمی، مشکلات حافظه و خستگی را ایجاد کند.

با این حال، این نشانه ها به تنهایی، بیانگر کمبود ویتامین B12 نیستند.

علائم دیگر کمبود ویتامین B12 شامل یبوست، از بین رفتن اشتها و کاهش وزن می باشد.

با تشدید این علائم، فرد می تواند به اختلالات عصبی مانند بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا دچار شده و در حفظ تعادل بدن، با مشکل رو به رو گردد.

نوزادانی که کمبود ویتامین B12 دارند، ممکن است حرکات غیرمعمولی مانند لرزش صورت از خود نشان داده و همچنین، در صورت عدم درمان، اختلالاتی مانند رفلکس، بیماری های تغذیه ای، حساسیت و مشکلاتی در روند رشد داشته باشند.

کمبود ویتامین B12 باعث آسیب دائمی به اعصاب و مغز شده و خطر ابتلا به روان پریشی، جنون و زوال عقل را افزایش می دهد.

علایم کمبود ویتامین B12 با زوال عقل چه تفاوتی دارد؟

علائم کمبود ویتامین ب۱۲ گاهی شبیه علائم بیماری زوال عقل هستند.

علائمی مانند فراموشی، فقدان آگاهی و ناتوانی در تفکر منطقی، در هر دو بیماری دیده می‌شوند.

تشخیص بین زوال عقل و کمبود ویتامین ب۱۲ گاهی دشوار است، خصوصا به این دلیل که افراد مسن در معرض ابتلا به هر دو قرار دارند و اغلب، این دو بیماری با هم تداخل پیدا می‌کنند.

۷۵ تا ۹۰ درصد از افرادی که کمبود ب۱۲ دارند، دچار بیماری های عصبی مانند زوال عقل هم هستند.

البته وقتی کمبود ویتامین B12 در افراد جوان هم اتفاق می‌افتد، باز هم به زوال عقل شباهت دارد و معمولا متخصصان نمی‌توانند به راحتی این دو بیماری را تشخیص دهند و بهتر است بیمارانی که مشکلات شناختی دارند، حتما آزمایش کمبود ویتامین ب۱۲ بدهند.

کاهش این ویتامین در بدن، باعث بروز کم خونی و علائمی مانند خستگی، تنگی نفس و نامنظم شدن ضربان قلب می شود.

افراد مبتلا به این بیماری ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند:

• وجود زخم در دهان و زبان
• کاهش وزن
• رنگ پریدگی یا زرد شدن پوست
• اسهال
• مشکلات قاعدگی

کمبود ویتامین B12 همچنین باعث ابتلا به عفونت و بروز اثرات ناشی از آن می شود.

تب و نشانه های “تعریق شدید” از بیماران مبتلا به کم خونی وخیم به دلیل سطوح پائین ویتامین B۱۲ گزارش می‌شود؛ اگرچه این نشانه ها با درمان توسط ویتامین B۱۲ از بین خواهند رفت.

خطرات مربوط به ویتامین ب ۱۲

تشخیص کمبود ویتامین B12 مشکل است

دکتر «میدلبرگ» می گوید:

«به این دلیل که بدن می‌تواند ویتامین ب۱۲ را به مدت سه تا پنج سال ذخیره کند، علائم ابتدایی معمولا به تدریج دیده می‌شوند و احتمال اینکه متوجه آنها شوید کم است.»

بعد از علائم ابتدایی مانند خستگی و ضعف، علائم پیشرفته تری مانند کرختی، مور مور شدن اندام‌ها، افسردگی، پارانویا (اختلال روانی که فرد همه را دشمن تصور می‌کند) و حتی توهم ظاهر می‌شوند.

این علائم متنوع هستند و در همه‌ی افراد به یک شکل دیده نمی‌شوند، بنابراین تشخیص بیماری مشکل است.

اینکه کدام علائم بروز می‌کنند به این بستگی دارد که کمبود B12 به چه دلیل به وجود آمده باشد.

مثلا، اگر خوب جذب نشدن دلیل این مشکل باشد، علائم به تدریج ظاهر می‌شوند چون به هر حال مقدار کمی از این ویتامین جذب می‌شود، ولی اگر دلیل آن، عدم مصرف محصولات حیوانی باشد علائم خیلی سریع خودشان را نشان می‌دهند.

تنها راه تأیید کمبود B12 آزمایش خون است

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، میزان کمتر از ۲۰۰ پیکوگرم در هر میلیمتر خون را به عنوان کمبود ویتامین‌ ب۱۲ اعلام کرده است.

«مون» می‌گوید:

«آزمایش خون معمولا دقیق هستند، اما بعضی از سرطان ها، استفاده از قرص های ضدبارداری، کمبود اسید فولیک و بارداری ممکن است به اشتباه نتیجه‌ی آزمایش را مثبت نشان دهند. همچنین در افرادی که بیماری های مربوط به کبد دارند، کلیه هایشان به خوبی کار نمی کنند یا اختلالات خاصی در سلول‌های خونی‌شان دارند، ممکن است نتیجه‌ی این آزمایش به اشتباه منفی نشان داده شود.»

پزشک عمومی شما می‌تواند در مورد نتیجه‌ی آزمایش به شما کمک کند.

گیاهخواران با خطر کمبود ویتامین B12 روبرو هستند، زیرا در رژیم غذایی آن ها محصولات حیوانی وجود ندارد.

در دوران بارداری و شیردهی این افراد نیز، این کمبود شدت می یابد، زیرا غذاهای گیاهی فاقد کوبالامین کافی بوده و نمی توانند در طولانی مدت، سلامت فرد را تضمین کنند.

افراد مبتلا به کم خونی بدخیم (کم خونی پرنیشیوس) ممکن است دچار کمبود ویتامین B12 باشند.

کم خونی مزمن نوعی بیماری خود ایمنی است که خون را تحت تأثیر می دهد.

در بدن بیماران مبتلا به این اختلال، سازه ی درون خیز (IF)، که نوعی پروتئین موجود در معده می باشد که به بدن اجازه می دهد ویتامین B12 را جذب کند، وجود ندارد.

سایر گروه های در معرض خطر عبارتند از:

• افراد مبتلا به بیماری های مربوط به روده کوچک، مانند کسانی که روده آن ها، از طریق جراحی کوتاه شده است، زیرا بدن آن ها نمی تواند به درستی کوبالامین را جذب کند.
• افراد مبتلا به بیماری کرون، البته شواهد کافی برای تایید این موضوع وجود ندارد.

گاستریت (ورم معده)، سلیاک، بیماری التهابی روده و اعتیاد به الکل ممکن است منجر به کمبود ویتامین B12 گردد، زیرا این شرایط باعث می شود جذب مواد مغذی کاهش یابد.

به افرادی که برای درمان دیابت، متفورمین مصرف می کنند، توصیه می شود میزان ویتامین B12 خود را کنترل کنند، زیرا این دارو ممکن است جذب آن را کاهش دهد.

یکی از روش های درمانی برای جبران این کمبود، در افرادی که توانایی جذب مواد مغذی ندارند، تزریق ویتامین B12 می باشد.

افراد بالای ۵۰ سال هم در معرض خطر هستند

با افزایش سن، معده اسید کمتری ترشح می‌کند و اسید معده برای جذب ویتامین B12 حیاتی است.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا تخمین می‌زند که تقریبا یک نفر از هر ۳۱ فردِ بالای ۵۰ سال با کمبود این ویتامین مواجه است.

«میدلبرگ» می‌گوید:

«افراد مسن معمولا اشتهای کمتری دارند و کمتر غذا می‌خورند و احتمال دارد دارو هم مصرف کنند (مثل داروهای سوزش معده)، که این داروها به نوبه‌ی خود میزان ترشح اسید معده را بیش از پیش در این افراد کاهش می‌دهند.»

در حقیقت، خیلی از افراد مسن، قابلیت جذب ویتامین B12 از منابع غذایی را کاملا از دست می‌دهند و باید حتما از مکمل‌های دارویی استفاده کنند، اگر باز هم مشکل کمبود این ویتامین در آنها حل نشود، باید از طریق تزریق وریدی این ویتامین را دریافت کنند.

داروهای سوزش معده می‌توانند باعث کمبود ویتامین B12 شوند

بعضی از داروهای معده، تولید اسید معده را که برای جذب ویتامین ب۱۲ بسیار مهم است، متوقف می‌کنند.

مطالعه ای که در سال ۲۰۱۳ در مجله‌ی انجمن پزشکی آمریکا به چاپ رسید این موضوع را ثابت می‌کند.

محققان به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از داروهای موسوم به مهار‌کننده های پروتون پامپ (مانند پریلوسِک (Prilosec ) و نکسیوم (Nexium))، به مدت بیشتر از دو سال، ۶۵ درصد خطر کمبود ویتامین ب۱۲ را افزایش می‌دهد و استفاده دو سال یا بیشتر از داروهایی که گیرنده های هیستامین را مسدود می‌کنند (مانند پِپسید (Pepcid) و زانتاک (Zantac))، احتمال کمبود این ویتامین را ۲۵ درصد افزایش می‌دهند.

اگر به طور منظم از این داروها استفاده می‌کنید، با پزشک خود درباره‌ی اقداماتی که برای مراقبت از خودتان می‌توانید انجام دهید، مشورت کنید.

مصرف قرص های ضد‌بارداری شما را مستعد کمبود B12 می کند

دکتر «میدلبرگ» می‌گوید:

«جذب ویتامین ب۱۲ در زنانی که برای مدت طولانی از قرص های ضدبارداری استفاده می‌کنند، مشکل می‌شود.»

تحقیقات نشان می دهد قرص هایی که استروژن بالایی دارند، ارتباط بیشتری با B12 دارند و کمبود فولات (فولیک اسید و ویتامین ب۶) هم ثابت می کند که استروژن موجود در این قرص‌ها مانع جذب این ویتامین‌ها می‌شود.

پس اگر شما از قرص های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنید، حتما با پزشک خود درباره‌ی مصرف مکمل های ب۱۲ مشورت کنید.

مصرف زیاد نوشیدنی های الکلی ریسک کمبود ویتامین B12 را افزایش می دهد

دکتر «میدلبرگ» می‌گوید:

«مصرف روزانه بیشتر از یک یا دو بار نوشیدنی الکلی، باعث تحریک غشاء معده می‌شود که به نوبه خود میزان ترشح اسید معده را پایین آورده و جذب ویتامین B12 را کاهش می‌دهد.»

الکل به روش دیگری هم بر کمبود ویتامین B12 تأثیر می‌گذارد.

B12 در کبد ذخیره می‌شود و مصرف نوشیدنی های الکلی در کارایی کبد اختلال ایجاد کرده و کبد را از این ویتامین خالی می‌کند یا ذخیره‌ سازی آن را برای کبد دشوار می‌کند.

مکمل ویتامین ب ۱۲

افراد مسن و مبتلایان به کم خونی بدخیم، بیماری آکلریدری و اختلالات روده، که بدن آن ها نمی تواند مواد مغذی و ویتامین B12 جذب کند، نیاز به مصرف مکمل دارند.

این مکمل ها را می توان به صورت خوراکی یا اسپری بینی مصرف کرد.

در صورتی که مکمل های خوراکی، کمبود این ویتامین را جبران نکنند، در این شرایط ممکن است ویتامین B12 تزریق شود.

گیاه خواران می توانند برای جلوگیری از کمبود ویتامین B12، به ویژه در دوران بارداری و شیردهی، مکمل مصرف کنند، زیرا رژیم غذایی آن ها فاقد محصولات گوشتی است که به طور طبیعی این ویتامین را دارند.

مکمل های مختلف B-12 را می توان از داروخانه ها و یا بصورت آنلاین خریداری کرد.

عوارض جانبی

به نظر نمی رسد مصرف ویتامین B12، حتی در مقادیر بالا نیز، برای بدن، مضر باشد.

تا پیش از سال ۲۰۰۱، عوارض جانبی برای مصرف ویتامین B12 ثبت نشده بود، تا این که فردی در آلمان بیان کرد که در اثر مصرف مکمل B12، دچار آکنه روزاسه (rosacea) شده و بعد از آن نیز، چندین مورد ابتلا به جوش، گزارش شد.

سیانوکوبالامین نوعی مکمل تزریقی می باشد که حاوی مقداری سیانور (نوعی ماده سمی) بوده و نگرانی هایی درباره اثرات احتمالی آن مطرح گردیده است.

با این حال، این ماده در بسیاری از میوه ها و سبزیجات موجود بوده و خطر جدی برای سلامت محسوب نمی شود.

بهتر است بدانید این نوع مکمل برای افراد مبتلا به بیماری های کلیوی تجویز نخواهد شد.

آلرژی به ویتامین B12

افرادی که به ویتامین B12، آلرژی دارند باید از مصرف مکمل های ویتامین B12، خودداری نمایند.

این آلرژی بصورت ورم، سوزش و خارش پوست و شک خود را نشان می دهد.

مطالعه‌ای نیز وجود دارد که نشان داده یک مکمل با دوز بالای ویتامین B12 (با ۱,۰۰۰ میکروگرم) به جای این که کمک کند، بیشتر به بیماران دیابتی ضرر رسانده و بیماری کلیوی آنها را شدت بخشیده که باعث کاهش عملکرد کلیه و افزایش خطر حمله قلبی، سکته مغزی و مرگ شده است.

اگر تصمیم گرفته‌اید از مکمل ویتامین B12 استفاده کنید، آن را از داروخانه‌های معتبر تهیه فرمائید.

در نظر داشته باشید که مکمل‌های زیر زبانی و حل شونده ویتامین B12 اغلب حاوی جانشنین های قندی هستند که در برخی افراد نفخ و اسهال به وجود می‌آورد؛ مخصوصاً اگر قرص‌های زیادی مصرف شود.

کمبود ویتامین B12 ممکن است باعث شود نتیجه ی آزمایش پاپ اسمیر به اشتباه مثبت نشان داده شود

کمبود ویتامین ب۱۲ حتی بر روی آزمایش پاپ اسمیر یا تست سرطان دهانه رحم هم تأثیر می‌گذارد.

مطابق تحقیقات مؤسسه ملی سلامت، میزان کم ویتامین ب ۱۲، ظاهر سلول های گردن رحم را تغییر می‌دهد و باعث مثبت شدن آزمایش سرطان دهانه رحم می‌شود.

کمبود B12 به مشکلات سیستم ایمنی مرتبط است

ویتامین B12 نقش مهمی در تولید گلبول های سفید دارد و گلبول های سفید برای سیستم ایمنی بدن حیاتی هستند.

کمبود ویتامین B12 نه تنها سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند، بلکه بعضی از اختلالات سیستم ایمنی نیز می‌توانند باعث به وجود آمدن کمبود این ویتامین بشوند.

مثلا، بیماری گریوز که نوعی پرکاری تیروئید است می‌تواند باعث به وجود آمدن کم خونی پرنیشیوز شود که آن هم به نوبه خود منجر به کمبود ویتامین B12 می‌شود.

رنگ پریدگی، زبان درد و آفت دهان از علائم ملموس کمبود B12 هستند

رنگ پریدگی، زبان قرمز، ملتهب و دردناک و آفت دهان از علائم ملموس کمبود ویتامین ب۱۲ هستند.

این علائم که به دلیل تغییراتی که کمبود این ویتامین در جریان خون ایجاد می‌کند رخ می‌دهند، می توانند سال ها بعد از تخلیه‌ی ذخائر بدن از این ویتامین دیده شوند.

یکی دیگر از علائمی که به خون مربوط می‌شود، تپش قلب است.

گاهی زود کبود شدن پوست هم نشانه‌ی کمبود مزمن این ویتامین است.

اما این علائم در همه‌ی بیمارانی که کمبود ویتامین ب ۱۲ دارند بروز نمی‌کنند و یا اینکه به آرامی خودشان را نشان می‌دهند و تشخیص شان مشکل است.

کمبود ویتامین B12 می‌تواند موجب آسیب های طولانی مدت شود

کمبود ویتامین ب۱۲ اگر سال‌ها باقی بماند، باعث آسیب های عصبی برگشت ناپذیر، مانند از دست دادن حافظه، فقدان آگاهی و ناتوانی در تمرکز خواهد شد.

از دیگر عوارض جانبی می‌توان به آسیب های عصبی، بی خوابی، اختلال نعوذ و حتی اختلالات روده و مثانه اشاره کرد.

دکتر «مون» معتقد است که اگر کمبود این ویتامین زود تشخیص داده و درمان شود خیلی از این علائم بهبود پیدا خواهند کرد.

تغییر رنگ پوست و زردی

اغلب کسانی که دچار کمبود ویتامین ب ۱۲ هستند، دچار تغییر رنگ پوست می‌شوند. اغلب سفیدپوستان با کمبود ویتامین ب ۱۲ رنگ پوستی مایل به زرد پیدا می‌کنند که اصطلاحاً به آن زردی می‌گویند.

تاری دید

همان‌طور که مطالعه کردید، کمبود ویتامین B12 موجب بروز مشکلات عصبی در بدن می‌شود. از جمله اعصاب مهم در بدن، اعصاب بینایی است.

نوروپاتی بینایی با بیماری لبر در یک چشم یا در هر دو چشم به صورت قرینه بروز پیدا می کند که اگر یک چشم در ابتدا درگیر باشد چشم دیگر هفته ها و ماه‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد و نهایتاً بینایی هر دو چشم به شدت دچار مشکل می‌شود.

به طوری که دید مرکزی تحت تأثیر قرار گرفته و به عنوان مثال توانایی مطالعه، رانندگی، تشخیص چهرهٔ افراد و… تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

این کاهش بینایی نهایتاً منجر به مرگ سلول‌های عصبی می‌شود و دریافت اطلاعات بینایی توسط مغز دچار مشکل می‌گردد.

ادامه بیماری لبر موجب بروز تاری دید و در نهایت با ادامه عوارض موجب کوری فرد می‌شود.

اگر دید شما همراه با دیگر نشانه‌های کمبود ویتامین ب ۱۲ است، در موارد بسیاری می‌توان با مصرف مکمل‌های ویتامین B12 روند بیماری را کنترل و از بروز مشکلات حادتر جلوگیری کرد.

کمبود ویتامین B12 چگونه درمان می شود؟

در صورت نیاز به جبران کمبود این ویتامین، درمان با یک دوره تزریق (معمولا آمپول نوروبیون) شروع می شود؛ بدین صورت که هر دو هفته یکبار تزریق اتفاق می افتد و دوره درمان تا زمانی که علائم بهبود می یابد ادامه دارد.

اگر علت کمبود رژیم غذایی فرد باشد، ممکن است قرص های ویتامین B12 تجویز شود تا بین وعده های غذایی مصرف شود و حتی هر شش ماه یکبار یک تزریق اضافی هم انجام شود.

بهبود یا تغییر رژیم غذایی شما می تواند از تکرار کاهش سطح این ویتامین جلوگیری کند.

همانطور که قبلا اشاره شد ویتامین B12 در گوشت، ماهی، تخم مرغ، محصولات لبنی و غذاهای مخصوص غنی شده یافت می شود.

اما اگر کمبود ویتامین مربوط به رژیم غذایی شما نیست، می توان با انجام تزریق های سه ماه یکبار کمبود را جبران نمود.

منبع: مدیکال نیوز تودی – هلس – وب ام دی – ان آی اچ – کانسیومر لب – مایو کلینیک