یائسگی چیست – علائم، مشکلات، تشخیص و درمان از آن

یائسگی چیست ؟

یائسگی یا Menopause نشان دهنده پایان دوران قاعدگی شما می باشد. شروع این دوران پس از ۱۲ ماه دوره بدون قاعدگی مشخص می شود. یائسگی در سنین ۴۰-۵۰ سالگی اتفاق می افتد، اما متوسط سن در زنان امریکایی ۵۱ سال است.

یائسگی یک فرایند بیولوژیکی طبیعی است. اما علائم جسمی مانند گرگرفتگی و علائم احساسی یائسگی می توانند در خواب شما خلل ایجاد کرده، انرژیتان را کاهش دهند و بر روی سلامت روانی شما تاثیر گذارند.

برای یائسگی درمان های موثری وجود دارد، از اصلاح سبک زندگی گرفته تا هورمون درمانی.

برای کسب اطلاعات بیشتر با تاروت رنگی همراه شوید.

علائم یائسگی

در ماه ها یا سال های منتهی به یائسگی (پیش یائسگی)، ممکن است علائم و نشانه های زیر را تجربه کنید:

• پریود نامنظم
• خشکی واژن
• گرگرفتگی
• خنکی
• تعریق شبانه
• مشکلات مربوط به خواب
• تغییر خلق و خو
• افزایش وزن و آهسته شدن متابولیسم
• نازک شدن مو و خشکی پوست
• افتادگی و کوچک شدن سینه

علائم یائسگی، منجمله تغییر در قاعدگی در هر زنی متفاوت است.

در اکثر مواقع، شما برخی نامنظمی ها را در دوران قاعدگی قبل از پایان آنها تجربه خواهید نمود.

نامنظمی در قاعدگی در دوره پیش یائسگی شایع بوده و می توان انتظار این حالت را داشت.

اغلب دوره های قاعدگی ۲ الی ۴ ماه عقب افتاده و مجددا باز می گردند، یا ماه ها قطع می شود و سپس برای چند ماه مجددا این چرخه آغاز می شود.

دوره های قاعدگی هم اغلب کوتاه هستند، بنابراین زمان آنها به هم نزدیک می شود.

نکته: با وجود پریودهای نامنظم، احتمال بارداری وجود دارد.

اگر شما دوره ای از قاعدگی را جا انداخته اید اما مطمئن نیستید که دوره گذار از قاعدگی را آغاز نموده اید یا نه، تست بارداری را انجام دهید.

علت یائسگی

یائسگی می تواند در نتیجه عوامل زیر حادث شود:

کاهش طبیعی هورمون های تناسلی (باروری):

چنانکه به ۴۰ سالگی نزدیک می شوید، تخمدان ها شروع به تولید استروژن و پروژسترون کمتری می کنند، این هورمون ها سبب تنظیم قاعدگی می شوند.

در نتیجه باروری کاهش می یابد. از ۴۰ سالگی به بعد، دوره های قاعدگی ممکن است کوتاه و بلند، سنگین یا سبک شده و توالی آنها کاهش می یابد.

در نهایت، بصورت میانگین در ۵۱ سالگی، تخمدان تولید تخمک را متوقف کرده و فرد دیگر قاعدگی را تجربه نخواهد کرد.

بیرون آوردن رحم:

در این عمل چنانچه رحم بیرون آورده شود اما تخمدان ها باقی بمانند، معمولا یائسگی بلافاصله اتفاق نمی افتد.

اگرچه قاعدگی به کل قطع می شود اما تخمدان ها به ساخت تخمک ادامه داده و استروژن و پروژسترون تولید می کنند.

اما در عملی که تخمدان و رحم همزمان خارج می شوند (در آوردن کامل رحم و تخمدان های دو طرف)، فرد بلافاصله یائسه می شود.

دوره های قاعدگی بلافاصله متوقف شده و شما احتمالا دچار گرگرفتگی و علائم دیگر یائسگی می شوید که می توانند شدید باشند.

این تغییرات هورمونی بجای اینکه سال ها به طول بیانجامند، ناگهانی هستند.

شیمی درمانی و رادیوگرفی:

اینگونه درمان های مربوط به سرطان می توانند سبب تحریک یائسگی و در نتیجه بروز علائمی مانند گرگرفتگی طی دوره درمان یا مدت زمان کوتاهی بعد از آن شوند.

توقف قاعدگی (و بارداری) بعد از شیمی درمانی دائمی نیست، لذا می بایست تدابیر پیشگیری از بارداری پس از آن رعایت شود.

نارسایی اولیه تخمدان:

حدود ۱% از زنان، یائسگی را قبل از ۴۰ سالگی تجربه می کنند (یائسگی نابهنگام).

یائسگی می تواند در نتیجه نارسایی اولیه تخمدان باشد، در این حالت تخمدان ها قادر به تولید سطوح عادی هورمون های بارداری نیستند، که این حالت ریشه در فاکتورهای ژنتیکی یا بیماری خود ایمنی دارد.

اما اغلب دلیلی ندارند. در این زنان، بمنظور حفاظت از مغر، قلب و استخوان ها، هورمون درمانی حداقل تا زمان طبیعی زمان سررسیدن یائسگی توصیه می شود.

مشکلات یائسگی

پس از یائسگی، خطر مشکلات خاص پزشکی افزایش می یابد. این حالات عبارتند از:

بیماری قلبی عروقی:

وقتی سطح استروژن کاهش می یابد، خطر مشکلات قلبی عروقی در فرد بالا می رود.

بیماری های قلبی یکی از شایع ترین علل مرگ در زنان و مردان است.

بنابراین انجام ورزش های منطم، داشتن رژیم غذایی سالم و حفظ وزن طبیعی حائز اهمیت است.

برای حفاظت از قلب خود، از پزشک در مواردی مانند کاهش کلسترول یا فشار خون بالا مشورت بگیرید.

پوکی استخوان:

یائسگی باعث تردی و ضعف استخوان ها شده و منجر به افزایش خطر شکنندگی می گردد.

طی سال های اولیه پس از یائسگی، شما شاهد کاهش سریع میزان تراکم استخوان ها خواهید بود، این امر خطر پوکی استخوان را افزایش می دهد.

زنانی که در دوران پس از یائسگی شاهد پوکی استخوان هستند، بیشتر در خطر شکستگی استخوان های ستون فقرات، لگن و مچ دست می باشند.

بی اختیاری ادراری:

با از دست رفتن حالت کششی بافت های واژن و مجاری ادراری، شما ممکن است نیاز مبرم، مکرر و ناگهانی به دفع ادرار را احساس کنید که در ادامه با بی اختیاری در ادرار، تکرر ادرار، ادرار در هنگام سرفه، خنده یا بلند کردن چیزی (بی اختیاری در اثر فشار) همراه است.

اغلب در چنین حالاتی فرد عفونت مجاری ادراری را تجربه می کند.

تقویت ماهیچه های تحتانی لگن با ورزش کگل و استفاده از یک استروژن موضعی واژنی می تواند سبب بهود علائم بی اختیاری ادرار شود.

هورمون درمانی نیز می تواند درمان موثری برای مجاری ادراری و تغییرات واژنی در طی یائسگی باشد که منجر به بی اختیاری ادراری می گردد.

روابط جنسی:

خشکی واژن بخاطر کاهش رطوبت و از بین رفتن حالت کششی آن، می تواند سبب ناراحتی و خونریزی کم طی روابط جنسی شود.

همچنین، کاهش حساسیت می تواند تمایل شما را برای برقراری رابطه جنسی کاهش دهد (میل جنسی).

می توان از مرطوب کننده های واژنی از جنس آب و روان کننده ها (لوبریکنت) در این امر استفاده نمود.

اگر روان کننده واژنی کافی نباشد، بسیاری از زنان از درمان استروژن موضعی واژن استفاده می کنند که در قالب کرم، قرص و یا حلقه واژنی موجود می باشد.

افزایش وزن:

بسیاری از زنان بعلت سوخت و ساز آهسته بدن، دچار افزایش وزن در حین یائسگی یا پس از آن می شوند.

در این حالت می بایست مصرف غذایی خود را کاهش داده و برای کاهش وزن طبیعی، ورزش بیشتری انجام دهید.

تشخیص یائسگی

علائم و نشانه های یائسگی معمولا برای گفتن اینکه زنان مرحله گذار یائسگی را شروع کرده اند، کافی می باشد.

اگر نگران دوره های قاعدگی نامنظم یا گرگرفتگی هستید، با پزشک خود مشورت کنید. در برخی موارد، نیاز به ارزیابی های دیگری نیز می باشد.

معمولا برای تشخیص یائسگی، نیاز به آزمایش خاصی نیست.

اما تحت شرایطی خاص، پزشک می تواند برای بررسی سطح حالات زیر آزمایش خون را توصیه کند:

• هورمون شبیه ساز فولیکول (FSH) و استروژن (استرادیول)، زیرا در زمان یائسگی، سطوح FSH افزایش و سطح استرادیول کاهش می یابد.
• هورمون شبیه ساز تیروئید (TSH9)، زیرا یک تیروئید کم کار می تواند علائمی شبیه به علائم یائسگی داشته باشد.

تست های خانگی بدون نسخه برای بررسی سطوح FSH در ادرار نیز موجود می باشند.

این تست ها سطح بالای FSH را نشان داده و یائسگی یا پیش یائسگی را مشخص می کنند.

اما از آنجایی که سطوح FSH طی چرخه قاعدگی بالا و پایین می شود، تست های FSH خانگی نمی توانند قطعیت شروع یائسگی را بدرستی مشخص کنند.

درمان یائسگی

یائسگی نیاز به درمان پزشکی ندارد، در عوض می توان بر روی درمان علائم و نشانه ها متمرکز شده و به پیشگیری و مدیریت حالات مزمن که با گذر زمان ظاهر می شوند، پرداخت.

درمان این علائم شامل موارد زیر می باشد:

هورمون درمانی:

استروژن درمانی موثرترین نوع درمان برای بهبود گرگرفتگی یائسگی است.

بنابه سابقه پزشکی فرد و خانواده، پزشک می تواند برای بهبود علائم، کمترین مقدار استروژن را در کوتاه ترین بازه زمانی تجویز کند.

اگر هنوز رحمتان را خارج نکرده اید، علاوه بر استروژن، به پروژسترون هم نیاز خواهید داشت.

استروژن مانع از شکستگی و پوکی استخوان می شود.

استفاده بلند مدت از هورمون درمانی می تواند خطر بیماری های قلبی عروقی و سرطان سینه را افزایش دهد، اما در برخی از زنان، شروع این درمان نزدیک به دوره یائسگی سودمند بوده است.

با پزشکتان راجع به مزایا و خطرات هورمون درمانی و ایمن بودن این تصمیم، مشورت کنید.

استروژن واژنی:

برای درمان خشکی واژن، می توان از طریق کرم، قرص و یا حلقه واژنی، استروژن را مستقیما در داخل واژن استفاده نمود.

در این درمان، تنها مقدار کمی استروژن آزاد می شود و توسط بافت های واژن جذب می گردد.

این امر سبب بهبود خشکی واژن، ناراحتی در هنگام روابط جنسی و برخی علائم ادراری می شود.

مقدار کم داروهای ضد افسردگی:

دارو ضد افسردگی خاص به دسته ای از داروها تعلق دارند که مهارکننده های بازدارنده سروتونین انتخابی (SSRI) نامیده شده و گرگرفتگی های یائسگی را کاهش می دهند.

داروهای ضد افسردگی ضعیف در زنانی که به دلایل مربوط به سلامتی نمی توانند از استروژن استفاده کنند و یا کسانی که برای اختلالات خلق و خو نیاز به این داروها دارند، مفید می باشد.

گاباپنتین (نئورونتین، گرالیس و ..):

صحت استفاده از گاباپنتین در درمان تشنج تایید شده است، اما این قرص می تواند سبب کاهش گرگرفتگی نیز شود.

این قرص برای زنانی که نمی توانند از هورمون درمانی استفاده کنند یا دچار گرگرفتگی های شبانه هستند، مفید می باشد.

کلونیدین (کاتاپرس، کاپوی،..):

کلونیدین بعنوان قرصی که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود، می تواند سبب بهبود گرگرفتگی شود.

داروهای مربوط به پیشگیری یا درمان پوکی استخوان:

بنابه نیازهای فردی، پزشک می تواند داروهایی را برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان توصیه کند.

داروهای فراوانی می توانند به کاهش پوکی استخوان و خطر شکنندگی آن کمک کنند.

پزشک برای کمک به تقویت استخوان ها، می تواند مکمل های ویتامین D، ویتامین B و کلسیوم را تجویز نماید.

قبل از تصمیم گیری درباره نوع درمان، با پزشک خود درباره خطرات و مزایای موجود در هر روش مشورت کنید.

هرساله این روش های درمانی را بررسی نماید، زیرا ممکن است نیازها و نحوه درمان شما تغییر کند.

سبک زندگی و درمان خانگی یائسگی

خوشبختانه، بسیاری از علائم و نشانه های مربوط به یائسگی موقت هستند.

برای کاهش یا پیشگیری از این تاثیرات مراحل زیر را انجام دهید:

گرگرفتگی های سرد و گرم:

یک لباس نازک بپوشید، یک لیوان آب خنک بردارید یا به جای خنکی بروید. سعی کنید آنچه که سبب تحریک گرگرفتگی شما می شود را بیابید.

در بسیاری از زنان این محرک ها نوشیدنی های داغ، کافئین، غذاهای تند، استرس، آب و هوای گرم و حتی اتاق گرم می شود.

کاهش ناراحتی های واژنی:

از داروهای بدون نسخه، لوبریکنت های واژنی ساخته شده از آب (استروگلید، ژل K-Y،…)، روان کننده های برپایه سیلیکون یا مرطوب کننده استفاده کنید.

از محصولاتی استفاده کنید که گلیسیرین نداشته باشند، زیرا سبب سوختگی یا تحریک در زنانی می شود که به داروهای شیمیایی حساس هستند.

فعال بودن قوای جنسی نیز سبب جریان خون بیشتر در واژن می شود.

خواب کافی:

استفاده از کافئین و نوشیدن الکل زیاد که سبب اخلال در خواب می شود را کنار بگذارید.

ورزش کردن در طول روز و نه بلافاصله قبل از رفتن به خواب.

اگر گرگرفتگی سبب اخلال در خوابتان می شود، می بایست راهی را برای مدیریت این گرفتگی ها قبل از استراحت بیابید.

ریلکسیشن:

تکنیک هایی مانند تنفس عمیق، تنفس آهسته، ماساژ و ریلکسی عضلات، می تواند سبب بهبود علائم یائسگی شود.

تقویت قسمت تحتانی لگن:

ورزش های عضلات تحتانی لگن که کگل نامیده می شود، می تواند سبب بهبود برخی انواع بی اختیاری های ادراری شود.

داشتن رژیم غذایی متعادل:

این رژیم شامل میوه ها، سبزیجات مختلف و غلات کامل می شود. استفاده از چربی های اشباع شده، روغن و شکر را محدود کنید.

برای برطرف نمودن نیازهای روزانه به ویتامین D و مکمل ها، با پزشک خود مشورت کنید.

سیگار نکشید:

سیگار کشیدن می تواند خطر بیماری های قلبی، سکته، پوکی استخوان، سرطان و سایر مشکلات سلامتی را افزایش دهد.

همچنین می تواند سبب افزایش گرگرفتگی ها و یائسگی زودرس شود.

ورزش منظم:

برای پیشگیری از بیماری های قلبی، دیابت، پوکی استخوان و سایر مشکلات مرتبط به افزایش سن، ورزش و فعالیت های جسمی منظم داشته باشید.

درمان گیاهی یائسگی

رویکردهای بسیاری برای کمک به مدیریت علائم یائسگی ترویج شده است، اما تنها تعداد کمی از آنها دارای پایه علمی و شواهد برای تصدیق رویکرد بوده اند.

در ادامه به برخی درمان های مکمل و جایگزین که آزمایش شده اند و یا در حال مطالعه می باشند ذکر شده است:

استروژن گیاه (فیتو استروژن):

این استروژن ها بصورت طبیعی در برخی غذاها وجود دارند. دو نوع فیتو استروژن وجود دارد، لیگنان و ایزوفلاون. ایزوفلاون ها در دانه های سویا، عدس، نخود و سایر حبوبات یافت می شوند.

لیگنان در بذر کتان، غلات کامل و برخی میوه ها و سبزیجات وجود دارد.

اینکه اینگونه استروژن ها در این غذاها می تواند سبب بهبود گرگرفتگی و سایر علائم یائسگی شود، هنوز مورد مطالعه است، اما در بسیاری از مطالعات کارایی آنها مشخص شده است.

ایزوفلاون ها دارای تاثیرات ضعیف استروژن مانند دارند، بنابراین در صورت داشتن سرطان سینه، قبل از قرار دادن این دارو در رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید.

گفته می شود که گیاه مریم گلی حاوی ترکیباتی است که دارای تاثیرات استروژن مانند است، و طبق شواهد می تواند بخوبی علائم یائسگی را مدیریت کند.

استفاده از این گیاه و روغن آن در افرادی که آلرژی دارند، همچنین زنان باردار و شیرده ممنوع است.

در استفاده از این گیاه در افراد با فشار خون بالا و صرع دقت کنید.

هورمون های زیست همسان:

این هورمون ها دارای منبع گیاهی هستند.

کلمه “زیست همسان” دلالت بر هورمون در محصولاتی دارند که به لحاظ شیمیایی مانند هورمون های تولید شده در بدن انسان هستند.

هرچند، با وجود هورمون های زیست همسانی که توسط سازمان غذا و دارو (FDA) تایید شده است، بسیاری از این هورمون ها ترکیب شده هستند، یعنی در داروخانه و طبق تجویز پزشک ترکیب می شوند و تحت قوانین FDA نیستند، بنابراین کیفیت و خطرات آنها متفاوت است.

همچنین هیچ مدرک علمی برای کارکرد بهتر هورمون های زیست همسان نسبت به هورمون درمانی سنتی در درمان علائم یائسگی وجود ندارد.

کوهاش سیاه:

کوهاش سیاه یا زراوند در میان بسیاری از زنانی که دارای علائم یائسگی هستند، شناخته شده است.

اما شواهد کمی درخصوص کارایی آن وجود دارد، و مکمل آن برای کبد مضر بوده و برای زنانی که دارای سابقه سرطان سینه می باشند، ایمن نیست.

یوگا:

شواهدی مبنی بر انجام تمرینات یوگا و تاثیر آن بروی کاهش علائم یائسگی وجود ندارد.

اما تمرینات تعادلی مانند یوگا یا تای چی می تواند استقامت و هماهنگی را بهبود داده و به پیشگیری از افتادن و شکستگی استخوان کمک کند.

قبل از شروع ورزش های تعادلی با پزشک خود مشورت کنید. در دوره های یادگیری نحوه انجام حرکات و تکنیک های تنفس صحیح شرکت کنید.

طب سوزنی:

طب سوزنی می تواند دارای مزیت های موقت در کاهش گرگرفتگی باشد، اما در تحقیقات بهبود چشمگیر و مستمری مشاهده نشده است.

در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتری می باشد.

هیپنوتیم:

طبق تحقیقات مرکز ملی سلامتیی یکپارچه و تکمیلی، هیپنوتیزم درمانی وقوع گرگرفتگی را برای زنان در دوران یائسگی کاهش می دهد.

طبق این مطالعه، هیپنوتیزم درمانی همچنین باعث بهبود خواب شده و کاهش میزان تداخل در زندگی روزانه می شود.

همچنین ممکن است مطالبی راجع به مکمل های غذایی مانند شبدر قرمز، کاوا (نوعی درخت فلفل)، گیاه سنبل خطایی، DHEA (دی هیدرواپی آندروسترون)، روغن جنس علف خر و سیب زمینی شیرین وحشی (کرم طبیعی پروژسترون) شنیده باشید.

تاثیر گذاری این گیاهان فاقد شواهد علمی بوده و ممکن است برخی از آنها مضر باشند.

در درمان یائسگی، قبل از استفاده از گیاهان دارویی یا مکمل های رژیمی با پزشک خود مشورت کنید. FDA محصولات گیاهی را تنظیم نمی کند و برخی از این محصولات ممکن است خطرناک بوده و با داروهای دیگر تداخل داشته و شما را در معرض خطر قرار دهند.

زمان مراجعه به پزشک

برای مراقبت پیشگیرانه و نگرانی های پزشکی، در زمان های منظم به پزشک مراجعه نموده و ویزیت شوید.

مراجعات خود را طی یائسگی و پس از آن ادامه دهید.

مراقبت های پیشگیرانه به نسبت سنتان، می تواند شامل آزمایشات نطارت سلامتی توصیه شده مانند کولونوسکوپی، ماموگرافی و غربالگری تری گلیسیرید باشد.

پزشکتان می تواند در صورت وجود سابقه قبلی، آزمایشات دیگری مانند آزمایش تیروئید، آزمایش سینه و لگن را برایتان تجویز نماید.

چنانچه بعد از یائسگی شاهد خونریزی هستید، جهت درمان به پزشک مراجعه کنید.

ملاقات با پزشک

اولین قرار معاینه می تواند با پزشک یا متخصص باشد.

چه کاری می توان انجام داد

قبل از ویزیت:

علائم خود را پیگیری کنید:

مثلا لیستی از زمان های گرگرفتگی دریک روز یا هفته تهیه نموده و میزان شدت آنها را بنویسید.

لیستی از داروهای گیاهی و مکمل های ویتامینی تهیه کنید:

شامل مقادیر مصرفی و توالی زمانی آنها.

در صورت امکان از یک دوست یا عضوی از خانواده بخواهید که همراهیتان کند.

در جلسه اول ممکن است اطلاعات زیادی به شما انتقال داده شود، لذا یادآوری آنها برایتان دشوار خواهد بود.

یک دفترچه یادداشت همراه داشته باشید:

از این دفترچه برای ثبت اطلاعات مهم طی قرار ویزیت استفاده کنید.

لیستی از سوالاتی که می خواهید از پزشکتان بپرسید را تهیه کنید:

مهمترین سوالات خود را لیست کنید.

در ادامه به برخی سوالات پایه ای اشاره شده است:

• چه نوع آزمایشاتی می بایست انجام دهم، یا نیاز به آزمایش نیست؟
• چه درمان هایی برای کاهش علائم من وجود دارد؟
• آیا می توانم برای بهبود علائم خود کاری کنم؟
• برای حفظ سلامتم چه کارهایی می توانم انجام دهم؟
• آیا جایگزین دیگری وجود دارد که بخواهم امتحان کنم؟
• آیا بروشور یا جزوه چاپ شده ای دارید که بتوانم از آن استفاده کنم؟
• چه وبسایت هایی را پیشنهاد می کنید؟

بعلاوه از پرسیدن سوالات خود در هر لحظه از زمان ملاقات دریغ نکنید.

چه انتظاراتی باید از پزشکتان داشته باشید

سوالاتی که پزشک می تواند از شما بپرسد:

• آیا هنوز پریود می شوید؟
• آخرین دوره قاعدگیتان چه زمانی بوده است؟
• هرچند وقت یکبار علائم آزار دهنده را تجربه می کنید؟
• این علائم چقدر شما را ناراحت می کنند؟
• آیا چیزی سبب بهبود علائم شما می شود؟
• آیا چیزی سبب بدتر شدن علائمتان می شود؟

منبع: میوکلنیک