آزمایش PSA و هر آنچه که باید درباره آن بدانید!

آزمایش PSA

آزمایش PSA (آنتی ژن اختصاصی پروستات)، انداره گیری میزان ماده ای است که توسط غده پروستات ساخته می شود.

افزایش میزان PSA خون می تواند نشان دهنده سرطان پروستات و یا بیماری های غیر سرطانی مانند التهاب یا بزرگی پروستات باشد.

مقدار و رنج نورمال آزمایش PSA

رنج PSA در بیشتر مردان کمتر از ۴ نانوگرم در میلی لیتر می باشد.

معمولا از این شاخص برای تعیین خطر ابتلا به سرطان پروستات استفاده می شود.

مقدار PSA در مردان مبتلا به سرطان پروستات، اغلب بالاتر از ۴ است؛ هر چند سرطان پروستات در هر سطحی از PSA ممکن است رخ بدهد.

طبق گزارشات منتشر شده، شانس ابتلا به سرطان پروستات در مردانی که اندازه غده پروستات در آزمایشات آنها نرمال و سطح PSA نیز کمتر از ۴ بوده، ۱۵ درصد است.

به طور کلی می توان به میزان و رنج زیر اشاره کرد:

• مردان تا سن ۵٠ سال، کمتر از ۳ng/ml
• مردان تا سن ۶٠سال، کمتر از ۴ng/ml
• مردان تا سن ٧٠ سال و بیشتر، کمتر از ۵ng/ml

در افرادی که مقدار PSA بین ۴ تا ۱۰ است، شانس ابتلا ۲۵ درصد و اگر سطح PSA به بالاتر از ۱۰ برسد، شانس ابتلا به سرطان پروستات به بالای ۵۰ درصد، افزایش می یابد.

در گذشته، اغلب متخصصان سطح کمتر از ۴ PSA را نرمال محسوب می کردند.

اما با توجه به نتایج مطالعات اخیر، برخی ترکیب ها میزان PSA را در بدن، کاهش می دهند.

برخی محققان، سطح نرمال PSA را کمتر از ۲٫۵ یا ۳، مخصوصا برای بیماران جوان تر، توصیه می کنند.

بیماران جوان تر، پروستات کوچک تر و سطح PSA کمتری را در بدن خود دارند؛ بنابراین افزایش سطح PSA بالاتر از ۲٫۵ نانوگرم در میلی لیتر برای افراد با سن پایین، نگران کننده است.

روند افزایش سطح PSA (این که این عدد با چه سرعتی و در چه محدوده ای از زمان در حال افزایش است) نیز، به میزان اندازه آن اهمیت دارد.

باید توجه داشت که آزمایش PSA، یک آزمایش کامل و جامع نیست.

بیشتر مردان با سطح بالای PSA، دچار بزرگی خوش خیم پروستات هستند که با افزایش سن، به صورت نرمال اتفاق می افتد.

در مقابل، سطح پایین PSA خون، احتمال وجود سرطان پروستات را رد نمی کند.

با این حال، اغلب مبتلایان به سرطان پروستات، در مراحل اولیه توسط آزمایش PSA، شناسایی می شوند.

آزمایش PSA چگونه انجام می شود؟

این آزمایش، با گرفتن خون از بدن انجام و نتایج آن طی چند روز، توسط آزمایشگاه گزارش می شود.

آیا برای آزمایش psa باید ناشتا بود؟

بله بیمار ترجیحا ناشتا باشد بهتر است.

سعی کنید ۴۸ ساعت قبل از آزمایش از نزدیکی و دوچرخه سواری خودداری کنید.

یک هفته قبل از آزمایش نباید معاینه پروستات یا بیوپسی انجام شده باشد.

چه زمانی باید سطح PSA را اندازه بگیریم؟

به گفته انجمن سرطان آمریکا، مردان باید پیش از انجام آزمایشات پروستات درباره مزایا، خطرات و محدودیت های آن با پزشک مشورت کنند.

طبق راهبردهای این انجمن، آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA)، بدون مشورت با پزشک، نباید صورت گیرد.

پزشکان همچنین برای مردانی که دارای خطر ابتلا به سرطان پروستات در سطح متوسط هستند، در سن ۵۰ سالگی و برای مردانی که با خطر بالای ابتلا به سرطان مواجه هستند، در سنین پایین تر؛ مراجعه به پزشک را ضروری می دانند.

مراجعه به پزشک با توجه به عوامل خطر در این افراد، باید در سنین ۴۰ تا ۴۵ سالگی آغاز شود.

انجمن اورولوژی آمریکا، به مردان بین ۵۵ تا ۶۹ سالی که قصد انجام معاینه پروستات دارند، مشورت با یک پزشک درباره مزایا و خطرات آن را توصیه می کند.

سایر توصیه های عبارتند از:

اندازه گیری PSA برای مردان زیر ۴۰ سال، توصیه نمی شود.

معاینه روتین پروستات، در مردان بین ۴۰ تا ۵۴ ساله با شانس متوسط ابتلا به سرطان پروستات، توصیه نمی شود.

انجام معاینات به فاصله دو سال یک بار یا حتی بیشتر، از طریق معاینه مقعدی برای مردانی که بعد از مشورت با پزشک تصمیم به انجام آن گرفته اند، بهتر و عوارض جانبی و خطر آن نیز، کمتر است.

همچنین احتمال مثبت بودن آزمایش به صورت اشتباهی نیز در این روش کاهش می یابد.

معاینه روتین پروستات در مردان بالای ۷۰ سال یا مردانی که امید به زندگی در آن ها کمتر از ۱۰-۱۵ سال است، توصیه نمی شود.

آزمایش پروستات برای برخی مردان بین ۵۵ تا ۶۹ سال، مناسب می باشد.

اگر پزشک شما، با توجه به نتایج آزمایش PSA و یا معاینه مقعدی، ابتلا به سرطان پروستات را تشخیص دهد، برای اطمینان حاصل از این نتیجه، قدم بعدی، نمونه برداری (بیوپسی) از پروستات (بررسی قسمت کوچکی از بافت پروستات، در آزمایشگاه) است.

این روش، تنها راه برای شناسایی قطعی سرطان پروستات است.

بالا رفتن سطح PSA چه چیز را نشان می دهد؟

سطح بالای PSA، ممکن است سرطان پروستات و یا بیماری های غیر سرطانی مانند التهاب پروستات و یا بزرگی پروستات را نشان دهد.

در واقع هر گونه دستکاری پروستات، درمان های تهاجمی، پروستاتیت، عفونت پروستات، نمونه برداری و بیوپسی از پروستات، احتباس ادراری و سونداژ، بزرگی خوش خیم پروستات و سرطان، میزان PSA را افزایش می دهد.

سطح PSA خون شما تحت تاثیر عوامل دیگری نیز قرار می گیرد؛ این عوامل عبارتند از:

سن:

سطح آزمایش PSA با افزایش سن، به آهستگی بالا می رود.

حتی اگر هیچ اشکالی در پروستات وجود نداشته باشد، این روند به طور طبیعی اتفاق می افتد.

داروها:

برخی داروها سطح PSA خون را تحت تاثیر قرار می دهند.

در صورت مصرف فیناستراید ( Proscar یا Propecia) و یا دوتاستراید (Avodart)، قبل از انجام آزمایش، آن را به پزشک خود اطلاع دهید.

این داروها به سرعت، سطح PSA را به نصف مقدار واقعی آن در خون، می رسانند.

اگر سطح PSA شما بالا باشد، پزشک، نمونه برداری از غده پروستات را جهت بررسی سرطان پروستات به شما توصیه می کند.

معاینه رکتال (مقعدی):

این نوع معاینه پروستات، باعث افزایش قابل توجه PSA نشده و منجر به اشکال در تشخیص نمی شود.

فعالیت شدید فیزیکی، نزدیکی و انزال، منجر به افزایش میزان PSA به مدت ۴٨ ساعت میشوند و بهتر است آزمایش پروستات بعد از این زمان انجام شود.

احتباس ادراری سونداژ شده‌:

این بیماران بهتر است آزمایش پروستات پس از ٣ روز و ترجیحا پس از گذشت ١ هفته انجام شود.

به طور کلی چاقی، داروهای استاتینی، درمان های هورمونی، رادیوتراپی و جراحی پروستات، PSA را کم می کنند.

سایر آزمایشات PSA

آزمایشات جدیدی برای اندازه گیری PSA وجود دارد که به پزشک، برای تعیین نیاز به نمونه برداری، کمک می کند.

البته همه پزشکان با انجام این آزمایش ها و نتایج حاصل از آن ها موافق نیستند.

درصد Free PSA در خون:

PSA به دو شکل در خون وجود دارد. یکی از آن ها به پروتئین ها باند شده و متصل است؛ و فرم دیگر به صورت آزاد (Free) در گردش خون، وجود دارد.

درصد Free PSA، میزان گردش آن را در خون نسبت به کل PSA، نشان میدهد.

میزان Free PSA، در مردانی که مبتلا به سرطان پروستات هستند، کمتر از افراد سالم است.

مطالعات نشان می دهد که اگر میزان کل PSA حدود ۴ تا ۱۰ و درصد فرم آزاد PSA کم باشد (کمتر از ۱۰%)، احتمال مبتلا بودن فرد به سرطان پروستات حدود ۵۰ درصد است.

در این صورت، باید آزمایش نمونه برداری انجام شود.

برخی پزشکان، نمونه برداری را برای افرادی که فرم آزاد PSA آن ها، ۲۰% یا کمتر است؛ تجویز می کنند.

با اینکه انجام آزمایش PSA آزاد ضروری نیست اما هنگامی که نتایج آن به همراه نتایج دیگر آزمایشات بررسی می شود می تواند تصمیم پزشک را برای انجام دادن یا ندادن نمونه برداری تغییر دهد.

روند افزایش PSA:

اندازه گیری سرعت افزایش PSA، یک آزمایش مجزا نیست؛ بلکه تغییرات سطح PSA در طی زمان است.

زمانی که میزان PSA در خون، کمتر از ۴، و سرعت افزایش PSA بالا باشد (بیش از ۰٫۷۵ نانوگرم در میلی لیتر طی یک سال)، احتمالا فرد به سرطان پروستات مبتلا بوده و نمونه برداری از پروستات نیز، توصیه می شود.

آزمایش PCA3 ادرار:

این آزمایش ادرار، به دنبال ترکیبی از ژن ها است، که در آزمایش ۵۰ درصد از مردان مبتلا به سرطان پروستات، وجود دارد.

این روش، یکی دیگر از ابزارهای تعیین نیاز به انجام نمونه برداری است.

استفاده از آزمایش خون PSA پس از تشخیص سرطان

اگرچه، آزمایش PSA، اساسا برای معاینه و تشخیص سرطان پروستات استفاده می شود، اما برای موارد دیگری نیز ارزشمند است؛ از جمله:

هدایت درمان

نتیجه آزمایش PSA، همراه با معاینه پزشک و مرحله (stage) تومور، به تشخیص وخامت سرطان، کمک می کند.

این آزمایش ممکن است، روی گزینه های درمان موثر باشد.

تعیین موثر بودن درمان.

پس از جراحی یا پرتو درمانی، سطح PSA برای تعیین میزان موفقیت درمان، مورد استفاده قرار می گیرد.

اگر درمان، سلول های سرطانی را نابود یا حذف کرده باشد، سطح PSA کاهش پیدا می کند.

سطح بالای PSA می تواند نشان دهنده وجود سلول های سرطانی و بازگشت دوباره سرطان است.

در طی هورمون تراپی، سطح PSA خون می تواند نشان دهنده موثر بودن این نوع درمان، و یا زمان تغییر درمان باشد.

مزایا و معایب آزمایش PSA

در ادامه به بررسی مزایا و معایب آزمایش پی اس ای می پردازیم.

مزایای آزمایش پی اس ای

۱) مى تواند قبل از ایجاد هر گونه علامتى سرطان پروستات را تشخیص دهد .

۲) ممکن است به تشخیص یک سرطان در حال توسعه در مرحله ى اولیه کمک کند، که درمان ممکن است گسترش سرطان را متوقف کند.

۳) انجام منظم PSA برای مردانى که بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند مفید خواهد بود.

معایب آزمایش پی اس ای

۱) ممکن است سطح PSA افزایش یابد حتی اگر شما سرطان پروستات نداشته باشید.

بسیاری از مردان با سطح PSA افزایش یافته سرطان پروستات ندارند.

۲) آزمایش PSA ممکن است سرطان پروستات را تشخیص ندهد.

از هر ۷ مرد یک مرد (۱۵ درصد) با سطح نرمال PSA ممکن است سرطان پروستات داشته باشد و در هر ۵۰ مرد یک نفر (۲ درصد) با PSA طبیعی ممکن است سرطان پروستات با توسعه ى شدید داشته باشد.

۳) اگر سطح PSA شما افزایش یابد، ممکن است نیاز به آزمایش های بیشتری از جمله بیوپسی داشته باشید.

بیوپسی می تواند عوارض جانبی مانند درد، عفونت و خون در ادرار و مایع منی داشته باشد.

۴) ممکن است سرطان پروستات با توسعه ى کم در شما تشخیص داده شود که هرگز هیچ مشکلی برایتان ایجاد نکرده است.

اما تشخیص سرطان ممکن است موجب نگرانی شما شود و تصمیم به درمانى بگیرید که به آن نیاز ندارید .

۵) درمان سرطان پروستات عوارض جانبی دارد که می تواند زندگی روزانه شما را تحت تاثیر قرار دهد شامل مشکلات ادرار، روده و نعوظ .

منبع: وب ام دی – میوکلنیک